Adres aan de Gemeenteraad van Amsterdam

     Adres.
     Aan de Gemeenteraad van Amsterdam,

     Betreft: De Raad kan problemen in Station Zuid voorkomen en beperken en een soepele en complete start van de noordzuidlijn mogelijk maken door te besluiten:
-     de huidige indeling van het tram-metrostation Zuid (inclusief lijn 5) te handhaven;
-     bij in gebruikname van het noordzuidlijntracé voor het rechttrekken van lijn 51 naar het Buikslotermeerplein als nieuwe lijn 58 te kiezen.
-     dat lijn 52 als 'versterkingslijn' dient te 'keren' via het emplacement achter het station.

"…dat een verkiezingsprogramma en ook een collegeprogramma niet van de plicht tot nadenken ontslaan. …"

Commissaris der Koningin in de provincie Noord-Holland, Roel de Wit, vermanend tegen de Gemeenteraad. (februari 1983)

     Geachte Raad,

     In Station Zuid wordt voorzien in het zogenaamd 'kop maken' van de nieuwe metrolijn 52. Deze lijn moet gaan pendelen tussen Buikslotermeerplein en Station Zuid. De gewenste inrichting komt waarschijnlijk voort uit de veronderstelling dat zo de efficiëntste exploitatie mogelijk is en uit de wens niet gehinderd te worden door 50 en 51.
     De enorme aantallen passagiers die volgens de prognoses worden verwacht is een drijfveer voor veel details. De volgende stap is nu een nieuwe indeling van het station. De ruimte van lijn 5, die hiervoor naar de Strawinskylaan moet verhuizen, wordt geschikt gemaakt voor een exclusief 'kopstation' voor de noordzuidlijn (zie schets volgende pagina).
     In die opzet wordt dat lijn 52, de zogenaamde 'versterking' van lijn 58, die van Amstelveen naar het Buikslotermeerplein zou moeten gaan rijden.
     Zowel Gemeente als Stadsregio geven in hun teksten hoge prioriteit aan een eigen, 'echte', metrobaan voor die lijn 58. Een eigen baan is alleen een eigen baan als die volledig onbereikbaar is vanaf de straat. Dat kan alleen met hoge stevige hekken over de gehele lengte, met de rails op een dijk of palen of onder de grond.
     Dat betekent dat daar nog heel veel geld voor gevonden zal moeten worden. Daarna moet ook nog een groot gebied overhoop worden gehaald. Buitenveldert en Amstelveen zullen met de huidige planning en genomen besluiten nog heel lang op lijn 58 moeten wachten als die aan de wensen van de metroplanners en -bouwers moet voldoen.

     Problemen worden gecreëerd, knelpunten vergroot

     Als de noordzuidlijn gaat rijden zoals gepland, als pendel tot het station en lijn 51 blijft rijden, groeien de problemen op het krappe Station Zuid enorm. In de Metronetstudie wordt dat nota bene voorgerekend.
     Juist door de geplande opzet zal het krappe Station Zuid extra grote stromen passagiers moeten gaan verwerken. Handhaving van de huidige indeling verkleint die stromen enorm, zelfs bij handhaving van lijn 5 in het station.
     Het probleem wordt veroorzaakt door de keuze de noordzuidlijn te laten eindigen op Station Zuid en die lijn daar te laten 'keren' op één enkel spoor.
     De trappen en roltrappen samen hebben een beperkte capaciteit. Om daar enige tijd mee te kunnen leven als de noordzuidlijn gaat rijden, is het van belang het overstappen en zeker het gedwongen van perron moeten wisselen te minimaliseren.

     Lijn 58 is de sleutel

     De huidige indeling, inclusief lijn 5, kan gehandhaafd worden als 52 via het emplacement achter het station gaat 'keren' en via het spoor van lijn 50 terugkeert. Het overstappen tussen 50 en 51 naar 52 via trappartijen wordt dan vervangen door het oversteken van het perron; een enorm verschil. Dan is er wel sprake van drie lijnen langs een perron en wordt er nog in grote getalen onnodig overgestapt. De meest voor de hand liggende en meest optimale oplossing wordt bereikt met het rechttrekken van lijn 51 als nieuwe lijn 58.

     Als in onderstaande schets (uit de Metronetstudie, paragraaf 2.4.1) 'lijn 51' naar Amstelveen vervangen wordt door 'lijn 52/58', '52'toegevoegd wordt aan '50 naar Gein' en 'NZL' door 'lijn 5', wordt het aantal overstappers en trappenlopers geminimaliseerd. 'Lijn 52/58' is één lijn. Dat is lijn 58 van Amstelveen naar het Buikslotermeerplein, welke vanaf Zuid aangevuld, 'versterkt', wordt met 'treinen' onder nummer 52.
     Het betekent het rechttrekken van lijn 51, die vanaf Station Zuid de buis induikt en vanaf de dag van de opening onder nummer 58 rijdt.
     Het betekent ook dat vanaf de eerste dag de noordzuidlijn een regionale lijn is en dat passagiers uit Buitenveldert en Amstelveen direct de beschikking krijgen over die directe centrumverbinding.

     Lijn 5 kan gewoon op haar huidige plaats blijven en haar rol blijven vervullen, tot het noodzakelijk zou worden dat die lijn 58 met drie wagenstellen gaat rijden. Dan moeten de haltes ten zuiden van Station Zuid verlengd worden ten koste van de (deel)haltes van lijn 5.
     Ook dan kan lijn 5 nog gewoon bovenover door het station blijven rijden als er bij de De Boelelaan een afslag voor de tram komt naar een eindpunt bij de VU of het bestaande eindpunt bij het VU-Ziekenhuis. Met de optie te worden ingekort tot een toekomstig bus- en tramstation boven op de hoofdingang van het toekomstige ondergrondse station.

     Hoe groot en belangrijk is het probleem eigenlijk

     In de Metronetstudie wordt het probleem in onderstaande grafiek 'helder'gemaakt. Het totale aantal in- en uitstappers zou in 2015 in de avondspits naar 200.000 groeien. Nu zal dat volgens de grafiek ongeveer 70.000 zijn. Als 70% daarvan zowel uit- als instappers is, lopen er volgens deze grafiek in twee uur 50.000 verschillende mensen door de hal en over de trappen. Dat komt overeen met 20% van alle mensen die in een hele dag van het openbaar vervoer in Amsterdam gebruik maken.
     In deze grafiek staat dus minstens een 'nul' teveel.
     De groei tussen nu en 2015 vertoond grote overeenkomst met de groei die in 1996 voor 2005 werd voorspeld. De Raad heeft in een eerder adres kunnen zien dat van die prognoses niets is uitgekomen. In hetzelfde adres is duidelijk gemaakt dat het ontbreken van die groei slechts een modelprobleem is. Met deze grafiek wordt de indruk gewekt dat het jaartal '2005' van die 'dikke duim'-prognose in '2015' is veranderd.

     Hoe overleeft Station Zuid de noordzuidlijn

     Dat Station Zuid zeker te krap wordt, hoeft niet betwijfeld te worden. Hoe druk, blijft vooralsnog een slag in de (gebakken?) lucht. Dit station is in ieder geval nog slechts een tijdelijk station en aan de verwerkingcapaciteit van het station zelf valt weinig te verbeteren.

     In de overgangsperiode, tussen nu en een nieuw station en ook tussen nu en noordzuidlijn, kan niet aan die voorlopig nog gegeven situatie voorbij worden gegaan.
     In dit adres wordt de best mogelijke oplossing gepresenteerd. Een voor de hand liggende oplossing, die maximale invulling biedt aan de bedoeling van het aanlegbesluit van de noordzuidlijn. Een oplossing die station en gebruikers grote voordelen biedt.
     In het vorige adres (8 maart jl) is beschreven hoe met eenvoudige aanpassingen in het tramnet de bereikbaarheid van Station Zuid verbeterd kan worden. Daaronder bevond zich de aanbeveling lijn 5 niet uit het station te verwijderen. In dit adres wordt aangetoond dat juist door de reden van die verwijdering problemen worden gecreëerd.
     Het tramnet kan en dient snel beter op het station te worden aangesloten. Die aansluiting staat dan ook na in gebruikname van de noordzuidlijn ter beschikking om een bijdrage te kunnen leveren aan de verwerking van passagiers. Het knelpunt krapte van het station kan een langere en grotere inzet van het tramnet vragen.

     Aanbevelingen

     De komst van de noordzuidlijn zal als gevolg van een reeks besluiten in Station Zuid voor grote problemen gaan zorgen.

     De Raad kan problemen in Station Zuid voorkomen en beperken en een soepele en complete start van de noordzuidlijn mogelijk maken door te besluiten:
-     de huidige indeling van het tram-metrostation Zuid (inclusief lijn 5) te handhaven;
-     bij in gebruikname van het noordzuidlijntracé voor het rechttrekken van lijn 51 naar het Buikslotermeerplein als nieuwe lijn 58 te kiezen.
-     dat lijn 52 als 'versterkingslijn' dient te 'keren' via het emplacement achter het station.

     Met vriendelijke groet,               Amsterdam, zondag 9 maart 2008.

     Dick van der Horst.
     (digitaal aangeboden)