Betreft: Relatie kostenstijgingen en prognoses

     Geachte Leden van de Enquêtecommissie,

     Het project Noord-Zuidlijn heeft zich gevormd en ontwikkeld aan de hand van prognoses. Een overzicht van de rol van de prognoses in de kostenstijgingen in drie fasen:
     1. 'Nulalternatief' versus project
     De subsidie-aanvraag en -beschikking waren gebaseerd op prognoses en een daarop gebaseerde verbetering van de kostendekkingsgraad. Het verschil in kosten tussen het project en een 'nulalternatief' is de eerste kostenstijging. Door het ontbreken van een uitgewerkt 'nulalternatief' valt dit niet te bepalen. In de bijlagen van het advies van de Commissie Veerman wordt een poging gedaan.
     2. De karakterverandering
     Sinds de subsidie-aanvraag en -beschikking is het project fundamenteel van karakter en gedaante veranderd. Het was een sneltram van 2,65 meter breed en bovenleiding met de mogelijkheid van een lage vloer. In die opzet dus geschikt om naar regiogemeenten te worden doorgetrokken. Geschikt, na aanleg van rails en bovenleiding, voor verlengen via de Zuidtangent.
     Aan de hand van prognoses is dat veranderd in een onbemande metro van drie meter breed met derde rail, die de agglomeratie nooit meer zal verlaten.
     3. Afmaken
     De nu bekende en nog mogelijk geachte kosten beperken zich tot station Zuid. Het 'afmaken', zoals voorgesteld door de Commissie Veerman, en de nu bekende en nog mogelijk geachte kosten reiken niet verder dan tot station Zuid. Het 'afmaken' van de Noord-Zuidlijn, zoals de prognoses dat vragen, vereist nog de zogenaamde 'ombouw van de Amstelveenlijn'. De gemeente zal daar nog fors aan moeten gaan bijdragen.
     Prognoses
     In zijn brief van 8 april 2009 reageert de wethouder op kritiek in Het Parool. Hij beroept zich voor de kwaliteit van de prognoses onder meer op de audit van Intraplan München uit 1996.
     In verschillende adressen heb ik gewezen op het misbruik van die prognoses en de gevolgen daarvan. Het advies van de Commissie Veerman was wederom aanleiding op de rol van de prognoses in te gaan.
     "Commissie Veerman is via verkeerd wissel ontspoord"
     In mijn adres over de "Haalbaarheidsstudie ombouw Amstelveenlijn & doortrekking Noord/Zuidlijn" van 20 janauri jl. staat een overzicht van de stapsgewijze gedaante- en karakterverandering.

     Het komt mij als onontkoombaar voor, dat de prognoses als een aanleiding van kostenstijgingen zullen worden benoemd. De Enquetecommissie zal de prognoses als prijsopdrijver tegenkomen. Dat zal vragen over die prognoses en hun rol oproepen.
     Daarom geef ik de commissie in overweging de ontwikkeling van de prognoses en de rol in de ontwikkelingen te laten auditten door Intraplan uit München. Ik stel mijn adressen graag ter beoordeling ter beschikking.

     Met vriendelijke groet,
     Dick van der Horst

     Nadere toelichting:

     ad 1     Het project Noord-Zuidlijn vindt haar oorsprong in het geloof in het nut en de noodzaak. In 1997, na ongeveer zes jaar ontwerpen en uitwerken, verscheen de eerste studie waarin vergelijkende berekeningen waren opgenomen. Die beperkten zich tot de verschuivingen tussen de vervoersystemen.
     De onderzoekers in het Veerman-advies doen een moeizame poging om de maatschappelijke baten vast te stellen. Zij laten daarmee zien dat een aanleiding voor dit project ontbrak. Er is nooit gebleken dat dit project noodzakelijk was, er was slechts het geloof in. Er is nooit onderzocht of het anders kan en wat daar de consequenties en kosten van zijn. Strikt genomen is het verschil in kosten tussen een 'nulalternatief' en het project de eerste kostenstijging.

     ad 2.     Het project Noord-Zuidlijn was bij de acceptatie van de subsidiebeschikking nog steeds niets anders dan een baan van Noord via een tunnel tot voorbij de Rai die daar zou aansluiten op de bestaande rail van de Ringlijn en 51. Een baan waar vanaf dag één sneltram 51 van Westwijk naar het Buikslotermeerplein zou kunnen rijden. De keuze voor een aanpassing naar lage vloer was, in ontvlochten versie, zelfs nog mogelijk.
     Na aanvraag, beschikking en acceptatie is het project fundamenteel van karakter veranderd. Van 'rechtgetrokken lijn 51' van Amstelveen naar Noord met regionale potentie tot de nu geplande onbemande metro op volledig beschermde baan en nog slechts tot station Zuid.
     De capaciteit die een lijn vraagt wordt bepaald door het drukste punt. Dat ligt voor de Noord-Zuidlijn tussen de NS-stations, dus binnen de railring. Als 'voortschrijdend inzicht' aangeeft dat de capaciteit van een verbinding omhoog moet, dan kan dat tussen die NS-stations op vele manieren worden opgelost. Voor die fundamentele karakterverandering ontbreekt dus wederom een 'nulalternatief'. De gevolgen voor de toekomstwaarde en de bijkomende kosten voor de Noord-Zuidlijn zijn nooit afgewogen tegen een alternatieve oplossing voor 'drukte' binnen de ring.

     ad 3.     Intussen ontwikkelt het project zich verder, ook in kosten. De Raad zal de Stadsregio nog moeten adviseren over de 'ombouw Amstelveenlijn'. Naast de nog niet berekende kosten van het oplossen van het knelpunt station Zuid, is nog nauwelijks duidelijk hoe hoog die 'ombouw'-kosten zullen worden. Naast het geld wat Amsterdam al voor de zogenaamde Amstelveenboog en het Zuidasdok reserveert, staat vast dat Amsterdam een groot deel van die kosten voor haar rekening zal moeten nemen. De ontwikkeling van het project naar de huidige vorm met de huidige aannames leidt vervolgens ook tot aanzienlijk hogere materieel- en exploitatiekosten.
     De subsidiebeschikking uit 1999 was gebaseerd op de verbetering van de kostendekkingsgraad van het gehele GVB-net als gevolg van de aanleg van de gehele lijn. Nu wordt dus voor een deel van de lijn feitelijk opnieuw subsidie aangevraagd. Toen in 2008 de gemeentelijke bijdrage naar € 900 miljoen opliep ben ik in een reactie op mijn site, onder de titel "€ 900 miljoen is misschien net de helft", ingegaan op de nog ontbrekende kosten en de kansen op rijkssubsidie.
     
     Die verdubbeling is er, maar betreft nog steeds niet de kosten van station Zuid en verder.

     De audit en andere genoemde studies ed zijn via bovenstaande adressen te vinden.