1.
Inleiding.
Het rapport van de Cie. Veerman geeft in bijlage 3, het rapport “Techniek, risico’s en
kosten”, het volgende aan ten aanzien van het station Rokin:
“
De Cie Techniek heeft een lichte voorkeur voor het vriezen aan de buitenzijde in plaats
van aan de binnenzijde. Uiteraard geeft dit meer overlast voor de omgeving, maar de
kans op een lekkage en schade is kleiner, omdat naast de voegen ook eventuele gaten in
de panelen bevroren zijn. Bij het station Rokin lijkt het vriezen aan de buitenzijde goed
mogelijk zij het met enigszins meer overlast dan bij het bevriezen aan de binnenzijde. De
Cie Techniek adviseert voor dit station beide oplossingen te onderzoeken alvorens een
keuze te maken
.”
In het onderzoek naar een alternatieve boorrichting heeft een van de werkgroepen zich
gericht op het onderzoek van de mogelijkheden om de voegen van de diepwanden van
station Rokin aan de buitenzijde te bevriezen. Dit zou daarmee een alternatief kunnen
vormen naast het eerder uitgewerkte voorstel om te vriezen vanaf de binnenzijde.
2.
Samenvatting.
De werkgroep komt tot het inzicht dat vriezen aan de buitenzijde waarschijnlijk niet
onmogelijk is. Er zijn echter in de uitwerking nog heel veel risico’s en onzekerheden die
nog moeten worden afgekaart. Deze zorgen voor een dermate grote bandbreedte in de
uitvoeringsplanning, dat de werkgroep adviseert voor Rokin vast te houden aan de keuze
te vriezen vanaf de binnenzijde. Het vriezen vanaf de binnenzijde is in de eerste helft van
dit jaar uitgebreid aan de orde geweest in de werkgroep en als uitvoerbaar beoordeeld
door diverse (inter)nationale experts. De werkplannen waarin deze methodiek wordt
beschreven, zijn op basis van het destijds doorlopen proces inmiddels geaccepteerd door
DMB.
Aan
DONZ
Van
De heer ir B Sommeling
Doorkiesnummer
0624363387
Faxnummer
E-mail
b.sommeling@ivv.amsterdam.nl
Kenmerk
5.2-7.2/9006656
Datum
24 augustus 2009
Onderwerp
Eindrapportage Werkgroep B – Rokin vriezen aan de buitenzijde
Notitie
24 augustus 2009
Gemeente Amsterdam
5.2-7.2/9006656
Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer
Pagina 2 van 6
2
Voor de goede orde nog de opmerking dat deze keuze niet geldt voor de 5000m
3
droge
grond in Rokin Noord. Hoe daarmee wordt omgegaan wordt behandeld in een andere
separate notitie (Eindrapportage Werkgroep A).
3.
Onderzoek mogelijkheden vriezen buiten.
De hierna volgende punten kwamen in het onderzoek naar voren als risico’s en
onzekerheden voor de situatie waarin vanaf de buitenzijde wordt gevroren.
a. Lavakoffer
Aan de buitenzijde van de diepwand ligt langs de middelste zone van het station
(tussen de ventilatiekokers) een lavakoffer. De lavakoffer is een geul langs de
diepwand die bestaat uit geperforeerde leidingen, beschermd door lavabrokken. Deze
heeft een essentiële functie in de drainage van het verlaagde dek tussen de
ventilatiekokers van het station, omdat het water anders niet de bouwkuip kan verlaten.
De plek van de lavakoffer zorgt voor een probleem met het plaatsen van de ringleiding
voor de vriesinstallatie.
De ringleiding kan in of naast de lavakoffer worden gelegd. In het eerste geval wordt de
lavakoffer vernield en zal zijn functie verliezen. Als de ringleiding naast de lavakoffer
wordt gelegd, blijft de lavakoffer in stand, maar de vraag is of de functie ook in stand
kan blijven in verband met de kans op bevriezen. In het tweede alternatief ontstaan
vrijwel zeker problemen met aanwezige kabels en leidingen (bevriezen, plaatsgebrek).
De gevolgen hiervan zijn:
- Alternatief nodig voor drainage bouwkuip, bijvoorbeeld bemaling. Haalbuizen
daarvoor zitten ter plaatse van de trambaan;
- Rode Loper moet open worden gelegd tijdens plaatsen en verwijderen ringleiding.
Ook herplaatsen lavakoffer zorgt voor overlast op de Rode Loper;
- Ringleiding moet permanent toegankelijk blijven, Rode Loper zal dus herhaaldelijk
(deels) open moeten, wat zorgt voor overlast voor de omgeving.
b. Standzekerheid panden bij ontdooien
Indien de grond aan de buitenzijde wordt bevroren, kan bij het naderhand ontdooien
ontspanning van de grond optreden. Dit kan resulteren in zettingen van die grond en
invloed hebben op de nabij gelegen panden. Waarschijnlijk is dit oplosbaar door de
bovenste 15 m van de vrieslansen zodanig te isoleren dat de grond alleen daar waar
nodig (onder NAP -15m), wordt bevroren.
c. Portaalkraan
De rails van de portaalkraan aan de oostzijde liggen volledig op de diepwand. Deze
zullen geheel verwijderd moeten worden t.b.v. boren vrieslansen en/of leggen van de
ringleiding.
24 augustus 2009
Gemeente Amsterdam
5.2-7.2/9006656
Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer
Pagina 3 van 6
3
d. Kopwand Noord - verdeelhal Noord
Bij vriezen van de voegen aan de buitenzijde zullen de lansen aan de noordzijde door
de vloer van de verdeelhal moeten worden geboord (vergelijkbaar met zuidzijde
Vijzelgracht). Dit is technisch mogelijk door het gebruik van preventers, die voorkomen
dat water door het gat in de vloer omhoog spuit. Complicerende factor t.o.v. de situatie
bij Vijzelgracht is, dat er in de verdeelhal Rokin-Noord heel erg weinig manoeuvreruimte
is door de tijdelijke ondersteuningsconstructie van het dek van de verdeelhal.
e. Kopwand Zuid - bergbezinkbassin
Aan de zuidzijde zullen 6 vrieslansen door het bergbezinkbassin heen geboord moeten
worden. Hiervoor zal er door verschillende lagen massief beton geboord moeten
worden (totaal 7 m). Technisch hoeft dit geen probleem te zijn, maar het kost wel tijd en
geld. Aanvullend probleem is dat het bergbezinkbassin inmiddels is opgeleverd aan
Waternet, dat naar verwachting niet enthousiast zal reageren als er gaten in het bassin
worden geboord.
f. Ringleiding
De ringleiding zal ergens van binnen (waar de vriesinstallatie staat) naar buiten de
diepwand (waar de lansen worden geplaatst) moeten worden geleid. Dit kan niet
zomaar overal, aangezien de leiding weliswaar is geïsoleerd, maar toch pekel van
-32°C bevat.
De vriesfabriek staat in de zuidelijke verdeelhal. Vanuit deze fabriek zullen er
ringleidingen via de oostzijde en de westzijde aan de buitenzijde van de diepe
bouwkuip moeten worden aangebracht. Voor de kopwand noord moeten de leidingen
dan weer naar binnen worden geleid. M.a.w. de vriesleidingen zullen een aantal keren
de diepwand moeten kruisen. Dit zou bij voorkeur moeten gebeuren in de stijgpunten
omdat daar de onderzijde van de aansluiting van dek en diepwand het hoogst is
gelegen zodat de ontgraving aan de buitenzijde t.b.v. de vriesleidingen beperkt kan
worden.
g. Ventilatieput NO-zijde
Aan de noordoostzijde van de bouwput bevindt zich tot -19 m aan de buitenzijde van de
diepwand een ventilatieput. Doorboren van de vloer wordt afgeraden. Meest voor de
hand liggend alternatief is het plaatsen van een schort van vrieslichamen rondom de
put.
h. Trambaan verwijderen
Indien alle voegen van de diepwand vanaf de buitenzijde worden bevroren, ontstaat
een probleem bij het kruisen van de diepwanden met de trambaan (ZW-zijde). Voor het
boren van de vrieslansen en het plaatsen van de ringleiding zal de trambaan er enkele
weken uit moeten. Aangezien het hier een essentiële N-Z-verbinding van de tram
betreft, zal het GVB hier niet mee akkoord gaan. De overlast voor de reizigers zal zeer
24 augustus 2009
Gemeente Amsterdam
5.2-7.2/9006656
Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer
Pagina 4 van 6
4
groot zijn, omdat er geen omleidingsroute voor de tram beschikbaar is op dit traject.
Daarnaast zal ook de WWU/Stadsregie bezwaar maken tegen langdurige opbreking
van de trambaan omdat dit tevens hoofdnet auto is (stad-in) en de enige verkeerroute
richting de Dam (de andere wegen voeren het verkeer van de Dam af). Bezwaren
kunnen ook verwacht worden van de Bijenkorf, vanwege de verminderde
bereikbaarheid van hun parkeergarage bij een langdurige afsluiting van het Rokin.
Alternatief is om ter plekke van deze kruising wel vanaf de binnenzijde te bevriezen. Dit
is waarschijnlijk mogelijk omdat de diepwand hier verder van het tunneltracé afligt,
omdat er een ruimtereservering is voor de technische ruimtes.
i. Opbreken maaiveld
Het aanbrengen van de vrieslansen en de ringleiding kan aan de oostzijde van het
station grotendeels worden uitgevoerd binnen het huidige bouwterrein of door de
bouwhekken incidenteel een beetje te verschuiven. Aan de westzijde van het Rokin
moet het voetpad en het fietspad langdurig worden opengebroken (ca. 20 weken).
Fietsers moeten worden omgeleid via de Nes. Dit brengt veel overlast met zich mee
voor de ondernemers en bewoners: bezoekers kunnen minder makkelijk langs het
Rokin en er is hinder tijdens het laden en lossen.
j. Verplaatsen doorsteek
De vrieslansen moeten aan de oostzijde ook ter hoogte van de doorsteek over het
bouwterrein naar de Wijde Lombardsteeg worden aangebracht. Deze doorsteek kan
niet zomaar worden afgesloten omdat hij onderdeel uitmaakt van de calamiteitenroute
voor nood- en hulpdiensten en bovendien onmisbaar is in de logistiek van de bedrijven
aan de oostzijde en voor de toegankelijkheid van de Fortisgarage. De doorsteek zal
verschillende keren verplaatst moeten worden om de verbinding in stand te houden.
k. Communicatie/Algemene overlast voor omgeving
In december 2008 is gekozen voor vriezen aan de binnenzijde omdat dit de (extra)
overlast van de beheersmaatregel vriezen sterk beperkt ten opzichte van vriezen aan
de buitenzijde.
Indien nu toch gekozen wordt voor een methode waarin vanaf de buitenzijde wordt
gewerkt, is de verwachting van de werkgroep dat dit zeer veel emotie en weerstand in
de omgeving zal opwekken. Het proces om dit te begeleiden is onzeker en zal veel tijd
gaan kosten.
Inschatting van de totale periode dat er op het maaiveld gewerkt zal worden aan alle
hierboven genoemde werkzaamheden is 18-24 weken.
4.
Vriezen van binnenuit
Indien gekozen wordt voor vriezen van binnenuit de bouwkuip dan heeft dit als groot
voordeel dat geen extra overlast op het maaiveld wordt veroorzaakt (m.u.v. geluid van de
vriesinstallatie). De vrieslansen worden in dit geval vanaf het ontgravingsniveau langs de
24 augustus 2009
Gemeente Amsterdam
5.2-7.2/9006656
Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer
Pagina 5 van 6
5
diepwandvoegen in de grond geboord. De grond vóór en mogelijke insluitingen in de
diepwand worden vervolgens bevroren. Hierdoor wordt een mogelijke insluiting
ondoordringbaar voor water. Bovendien klemt de insluiting zich vast in de diepwand zodat
de waterdruk van de buitenzijde het geheel niet naar binnen kan drukken. Hierdoor
worden water en grond buiten gehouden en lekkages voorkomen.
Omdat deze vorm van vriezen nog weinig is toegepast en zeker niet in combinatie met
mogelijke bentonietinsluitingen, zijn uitgebreide vriesberekeningen uitgevoerd. In april
2009 zijn in een eerste expertmeeting met (inter)nationale experts de uitgangspunten en
opzet van de vriesberekening aan de orde geweest. Conclusie daarvan was dat vriezen
aan de binnenzijde technisch mogelijk moet zijn en geen negatieve consequenties voor
de kwaliteit van de diepwand zou hebben. Inmiddels is de methodiek uitgewerkt in
werkplannen voor het boren van de vrieslansen en voor het vriezen. Deze zijn door
externe uitvoeringsdeskundigen en DMB geaccordeerd.
Parallel aan de uitwerking van de werkplannen zijn de vriesberekeningen afgerond en
aanvullende vriesproeven uitgevoerd. De resultaten daarvan worden eind augustus in een
tweede expertmeeting aan de deskundigen voorgelegd.
Voor Rokin is vriezen aan de binnenzijde zonder meer uitvoerbaar, met uitzondering van
de 5000m3 droge grond die aan de noordzijde aanwezig is. Voor de methode voor de
ontgraving daarvan wordt verwezen naar de notitie met de Eindrapportage van
Werkgroep A.
5.
Planning
Vriezen aan de buitenzijde duurt volgens de planning van 14 mei van Max Bögl 8 weken
langer dan vriezen aan de binnenzijde. In de verdere uitwerking na 14 mei is dit
geoptimaliseerd, waardoor op dit moment geen planningsverschil tussen vriezen binnen-
en buitenzijde bestaat als alles vlotjes verloopt en er geen risico’s optreden.
Wel is het risico op vertraging in het proces voor de uitwerking van de werkplannen,
beoordeling en acceptatie door experts en DMB en besluitvorming van het alternatief
vriezen buitenzijde vele malen groter. De plannen voor vriezen binnenzijde liggen al klaar,
het ontwerp en de plannen voor vriezen buitenzijde zouden nog moeten worden
opgestart. Ervaring uit het verleden leert ons dat dit proces veel meer tijd vergt dan
aanvankelijk wordt ingeschat.
Daar komt de tijd nog bij die nodig is voor communicatie aan en acceptatie door
omgeving, waar lastig een periode voor is in te schatten. Een inschatting van extra verlies
door bovenstaande factoren ligt tussen de 4 en 7 maanden.
6.
Kosten
Bij keuze voor vriezen aan de buitenzijde zal dit zoveel mogelijk voor de gehele bouwkuip
plaatsvinden. De kosten daarvan worden door de aannemer geraamd op €11,3 miljoen.
Voor vriezen aan de binnenzijde zal besloten moeten worden hoe de 5000m3 droge
grond wordt verwijderd. Indien deze grond ook verwijderd moet worden na bevriezen van
24 augustus 2009
Gemeente Amsterdam
5.2-7.2/9006656
Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer
Pagina 6 van 6
6
binnenuit, zal de grond eerst nat gemaakt moeten worden, waarvoor technische ingrepen
noodzakelijk zijn. De kosten voor totaal vriezen van binnenuit raamt de aannemer op
€12,6 miljoen. Alternatief voor het natmaken is het van buitenaf injecteren van de voegen
langs de 5000m3 (zie Eindrapportage Werkgroep A voor meer informatie daarover). De
kosten voor deze methode, met daarna vriezen van binnenuit, worden geraamd op €11,2
miljoen.