De Amsterdamse wethouder van Verkeer, M. van der Vlis, wist niet eens dat de provincie zo'n onderzoek liet houden. Het rapport moest hij lenen van Het Parool. Was 't opzet om Amsterdam er buiten te houden, vragen we gedeputeerde J. Achterstraat, omdat het Amsterdamse gemeentebestuur tot vorige week niets wilde horen over railtunnels?
"Het is een provinciaal rapport," zegt gedeputeerde Achterstraat, "het is bedoeld als onderbouwing van de Struktuurvisie Noord-Holland, waaraan we werken. Daarom hebben we 't eerst naar de Statenleden en de pers gestuurd. Maar uiteindelijk krijgen de gemeentes het ook. Maar we praten er wel over, hoor. In februari gaan we onder andere met wethouder Van der Vlis praten over dit rapport."
De kans dat er dan gepraat wordt over een heel wat definitiever provinciaal standpunt over het Amsterdamse openbaar vervoer is groot. Want al op 6 januari wordt het plan behandeld in de Commissie Waterstaat, Wegen en Ruimtelijke Ordening van Provinciale Staten. Amsterdam heeft in feite niets van doen met de opzet, de uitvoering en de uiteindelijke status van het plan.
Extra geld
Achterstraat: "Het is een provinciale visie op een gebied veel groter dan Amsterdam beslaat. Daarom hebben we 't buiten Amsterdam om gedaan. Wij hebben niet meer gedaan dan het Amsterdamse openbaar vervoer bezien in zijn regionale dimensie. Kijk, er is nu in Den Haag extra geld voor openbaar vervoer en wij willen dat een aanzienlijk deel van dat geld in Noord-Holland terecht komt."Het plan, in opdracht van de provincie opgesteld door twee Delftse vakgroepen, heeft formeel nog de status van een advies. Niettemin blijkt de gedeputeerde een warm voorstander van de in het plan aanbevolen aanleg van de railtunnels onder Amsterdam (van Noord naar Zuid via het CS en het WTC en, daarvan aftakkend, een lijn naar Schiphol).
Kleinschalig
'Ik wil me niet bemoeien met het lokale Amsterdamse openbaar vervoerbeleid, zegt Achterstraat. "Ik ben voor die twee ondergrondse lijnen, omdat er regionaal gesproken een grote vraag naar bestaat, vanuit Purmerend, Zaanstad-Oost, Uithoorn, Schiphol. Of die tunnels daarnaast nog een lokale rol zullen vervullen bij de afwikkeling van het Amsterdamse openbaar vervoer, daarnaar is niet zozeer gekeken. Persoonlijk vind ik dat Amsterdam op slechte gronden is opgehouden met de aanleg van metrolijnen. Amsterdam zegt dat het daarvoor te kleinschalig is. Maar in Rotterdam, dat kleiner is dan Amsterdam, werkt de metro uitstekend. Amsterdam zou er opener tegenover moeten staan. Maar in Amsterdam willen ze het woord niet eens gebruiken. Het heet tegenwoordig geloof ik 'storingvrije railverbinding'."Ir Th.J.H. Schoenmaker, een van de opstellers van het rapport, stelt voor om de bedrijfsvoering van het complete regionale verkeer onder één noemer te brengen. "Dus geen busbedrijven, een gemeentelijk vervoerbedrijf en de spoorwegen. Die worden weliswaar uiteindelijk uit één pot betaald, maar leven niettemin met de rug naar elkaar, er is maar één vervoersschap dat verantwoordelijk is voor de dienstregeling. Overstapmogelijkheden van het ene bedrijf naar het andere, van de ene lijn naar de andere, moeten optimaal worden. Treinen, metro's, trams en bussen moeten zoveel mogelijk op elkaar aansluiten. Het openbaar vervoer in het hele zuiden van de provincie moet in één hand komen."
Miljarden
De kosten lopen in de miljarden, daar is iedereen het over eens. Maar je spaart ook geld uit door nieuwe railverbindingen aan te leggen. Achterstraat: "Neem de voorgestelde railverbinding IJmuiden-Schiphol-Weesp. Als je die aanlegt bespaar je op de uitbreiding van bijvoorbeeld de S-21 (Haarlem-Hilversum), en hoef je misschien niet een nieuwe rijksweg tussen de A-l en de A-2 om Weesp aan te leggen." Tegen de aanleg van die weg bestaan in Weesp grote ruimtelijke en milieu-bezwaren.De gemeentes waar de nieuwe lijnen doorheen lopen staan lang niet allemaal te juichen. Purmerend ziet meer heil in het verbeteren van de bestaande busverbindingen via Ilpendam naar Amsterdam. Het plan van de provincie wordt er niet echt serieus genomen. "In het rapport staan wel meer grappen," zegt een woordvoerder van het stadhuis. "Wij zeggen niet bij voorbaat nee, maar staan wel sceptisch tegenover het hele plan. De metro/sneltram van Purmerend naar Amsterdam kost al zo'n slordige miljard gulden. Nou, wat moet dit hele plan dan wel niet gaan kosten."
Amstelveen kan zich wel vinden in de plannen, maar vindt het tijdstip wat laat gekozen nu de tramlijn door de gemeente bijna klaar is. Een woordvoeder: "Wij zijn altijd een warm voorstander van een metro, maar zoiets komt natuurlijk wel als mosterd na de maaltijd. Dit had veel eerder moeten gebeuren. Wij zijn al jaren bezig met de Amstelveenlijn. Dat zou dan min of meer voor niets zijn geweest."
Wethouder mr R. Pans van Zaanstad omschrijft de plannen als oude wijn in nieuwe zakken. En hij twijfelt aan het rendement van het traject tussen Amsterdam Noord en Zaanstad-Oost. "De kosten zijn hoog, of de toegevoegde waarde, ten opzichte van het busvervoer zoals wij dat nu kennen, ook zo is waag ik te betwijfelen."
Voor Uithoorn kwamen de plannen niet als eer, verrasing. De gemeente is enthousiast over een directe verbinding met het centrum van Amsterdam. "Het is schoon, snel en kan voor een afname van het autovervoer zorgen."
Hoofddorp
Hoofddorp, dat op de route ligt tussen IJmuiden naar Weesp, staat 'vierkant achter' de plannen. " Dit initatief past uitstekend in het Tweede Struktuurschema Verkeer en Vervoer, zoals dat onlangs door minister Smit-Kroes is gepresenteerd, zegt een woordvoerder. Maar hij wijst wel op de kosten. "Tenslotte zal de lijn twee keer de Ringvaart kruisen, dat kost geld."Ook de luchthaven Schiphol is positief over de plannen. "Een railverbinding noord-zuid onder Amsterdam is een goede zaak. Zeker gezien de plannen voor huisvesting in Amsterdam-Noord.