Bron: Raad Type document: Notulen Onderwerp: Raadsvergadering 14-12-88 Datum publicatie:14-12-1988 Datum Raad:14-12-1988 Besluit Raad: conform besloten   Tekst:   Avondzitting op woensdag 14 december 1988.   Voorzitter: drs. Ed. van Thijn, burgemeester.   Secretaris: mr. K. Kooiker.   De VOORZITTER heropent om 19.30 uur de des middags geschorste vergadering en stelt aan de orde de v o o r t z e t t i n g van de behandeling van:   3 Missive van Burgemeester en Wethouders van 4 november 1988 ten geleide van de ontwerp-begroting van inkomsten en uitgaven van de gemeente voor 1989 (Gemeenteblad afd. 1, nr. 1544, blz. 4085); met de   Nota van Burgemeester en Wethouders van 1 december 1988 tot aanvulling van het verdelingsvoorstel posterioriteiten en prioriteiten 1989 bij de portefeuille Jeugdzaken en Volksontwikkeling (Gemeenteblad afd. 1, nr. 1644, blz. 5217.)   en de daarbij verder aan de orde gestelde stukken.   De heer VAN HOEVE: Mijnheer de Voorzitter. Als alles verder goed gaat, volgt na 1989 het jaar 1990, het jaar waarin de bestuurlijke reorganisatie van Amsterdam wordt afgerond, het jaar waarin de gemeentebegroting weer sluitend moet zijn en het jaar waarin het programakkoord gerealiseerd moet zijn; het jaar ook van de gemeenteraadsverkiezingen en daarmee het jaar waarin de politieke partijen in Amsterdam opnieuw hun perspectief voor vier jaar moeten formuleren. Voor 1989 geldt daarom het motto: de tijd gaat snel, gebruik haar wel. Het inleidende hoofstuk van de begrotingsmissive gaat terecht uitvoerig in op de nieuwe verhoudingen die ontstaan als in Amsterdam zestien stadsdeelraden hun werk gaan doen. In veel daaropvolgende hoofdstukken wordt echter de schijn gewekt, dat Amsterdam nog jaren op de oude manier zal worden bestuurd. Wij missen in de eerste plaats een goed overzicht per portefeuille van de budget- en bevoegdhedenafsplitsingen die nog in discussie zijn. In de tweede plaats missen wij een voorbeschouwing per onderdeel van de begroting ten aanzien van de taken waarvoor de Gemeenteraad zich na 1990 geplaatst ziet. Wij missen in de derde plaats een gedegen overzicht van nog komende besluitvorming bij de staf- en steundiensten en de normering van het centrale apparaat. Het "kopstuk" ; is duidelijk achteraf geschreven. Dat wreekt zich! Onze angst dat in 1990 niet alle noodzakelijke besluiten zullen zijn genomen, komt ook naar voren bij de discussie over het Stadsdeelfonds. De Raad vond het nodig, een einddatum vast te stellen waarop de voorbereidende discussies moeten zijn afgerond: eind 1989. Dit is geen geringe opgave, temeer omdat het programakkoord het voornemen bevat, in de verdelingsmaatstaven van het Stadsdeelfonds recht te doen aan de sociale structuur van de stadsdelen; herverdelen tussen stadsdelen dus. Dat is een idee dat de warme steun van mijn fractie heeft. De eerlijkheid gebiedt echter te melden, dat het grote voorbeeld voor het Stadsdeelfonds, het Gemeentefonds, juist voor die sociale structuur een zeer geringe correctie biedt. Het Gemeentefonds en - in onze optiek - dus ook het Stadsdeelfonds blinken uit door eenvoudige, objectieve criteria: het aantal inwoners, soort woningen, waterwegen enz. Zij blinken ook uit door een grote mate van zekerheid voor de gemeente, respectievelijk de stadsdelen. Wijzigingen in zo'n fonds gaan dan ook terecht gepaard met zware, tijdrovende procedures. Als deze financi‰le verhouding eenmaal is vastgelegd, kan die niet eenzijdig van de ene op de andere dag door ons worden veranderd. Inspelen op de sociale problematiek staat op gespannen voet met dit systeem. Dan gaat het immers om snelle besluiten op grond van subjectieve, zo u wilt politieke criteria. Wanneer wij er niet in slagen, de "verfijningen op grond van de sociale structuur", zoals het in het programakkoord heet, in het Stadsdeelfonds aan te brengen, raken wij binnen de kortste keren verzeild in een stelsel van specifieke uitkeringen.De politiek zal immers hoe dan ook willen inspelen op nieuwe problemen. Ook stadsdeelbesturen zullen de Gemeenteraad op dit punt steeds twee boodschappen tegelijk meegeven: 1. respecteer onze autonomie en voed ons aandeel in het Stadsdeelfonds; 2. dit specifieke probleem vraagt snel extra middelen die onze kracht verre te boven gaan: geef ons geld. Onze fractie wil dan ook, dat het College van Burgemeester en Wethouders zijn uitvinderskwaliteiten op die beide onderwerpen gaat richten: 1. het ontwikkelen van bruikbare "verfijningen op grond van de sociale structuur" binnen de verdelingmaatstaven van het Stadsdeelfonds; 2. het bedenken van voorwaarden waaronder specifieke uitkeringen uit het Stradsdeelfonds aan de deelraden tot stand kunnen komen, waarbij ons vooral de tijdelijkheid van dat soort specifieke uitkeringen een voorwaarde lijkt. Nadat mevr. De Waart eerder vandaag heeft gesproken over de kwaliteit van de gemeentelijke organisatie, wil ik ingaan op de financi‰le gevolgen van de bestuurlijke reorganisatie die momenteel plaatsvindt; een reorganisatie die - ik hecht eraan, dit hier uitdrukkelijk te melden - niet gericht is op privatisering en maximale bezuiniging. Integendeel, de fractie van de PvdA meent, dat een sterke overheid geboden is om alle problemen die zich in deze stad voordoen het hoofd te bieden. Wij menen bovendien, dat investering in de modernisering van het gemeentelijk apparaat op haar plaats is. Van belang zijn daarbij vooral de verbetering van de dienstverlening aan de burgers en niet minder ook de verantwoorde- lijkheid voor de bestaande organisaties en de bestaande werkgelegenheid bij de gemeente. De slechtste dienst die wij inwoners en ambtenaren kunnen bewijzen is, de kop in het zand steken en niet letten op organisatie- en kostenontwikkeling zoals die om ons heen plaatsvindt. Vandaar de waarde die wij hechten aan vergelijkingscijfers van de gemeentelijke organisatie met organisaties in andere gemeenten en in de marktsector. Voor zover er cijfers beschikbaar zijn, vallen die zeker niet in het voordeel van Amsterdam uit. Toch vormen zulke vergelijkingscijfers slechts een begin van een aanpak. Met de vergelijkingscijfers in de hand moeten nog vele keuzen worden gedaan, die voor de gemeentebegroting miljoenengevolgen kunnen hebben. Vorig jaar hebben wij daarom in een voorstel dat door de Raad is aangenomen gevraagd om meer inzicht in de financi‰le gevolgen van de verschillende bestuurlijke reorganisaties. Pas in oktober van dit jaar, verstopt in de voordracht over "afsplitsing budgetten nieuwe deelraden", kwam hierop een antwoord. Het geraamde netto-resultaat bedraag 90 miljoen gulden. Deze mededeling roept uiteraard enige vragen op: - is in dit bedrag rekening gehouden met de vele posterioriteiten die als direct gevolg van de reorganisatie reeds in deze collegeperiode worden gerealiseerd? - is in dit bedrag wel of geen rekening gehouden met de 14,6 miljoen gulden huisvestingskosten voor de toekomstige stadsdeelraden, die reeds zijn opgenomen in de rompbegroting voor 1989? - en vooral: welke aannamen ten aanzien van de aanpak van de staf- en steundiensten en het centrale apparaat zitten er achter deze 90 miljoen gulden? Ik kan voorbeelden van aanpak aangeven, waarin verschillen van 5 tot 10 miljoen gulden aanwezig zijn. Als het gaat om de te verwachten financi‰le gevolgen van de bestuurlijke reorganisaties na 1990 kan de erfenis van dit College aan een volgend College niet slechts bestaan uit de schone theorie, dat het financieel gezien allemaal rooskleuriger zal worden in Amsterdam doordat wij immers hebben gereorganiseerd. Zonder een meer uitgewerkte leidraad voor de mogelijke financi‰le gevolgen van de bestuurlijke reorganisaties in deze stad is de Raad niet in staat, verantwoord te besluiten over de vele keuzen die het doorzetten van de bestuurlijke reorganisatie met zich brengt. Dan vloeit het geld weg voor het binnen is. In dit verband vragen wij het College daarom om een uitvoerige voorjaarsnota over het financi‰le perspectief na 1990. Of is dat te veel gevraagd? Een onderdeel van het financi‰le perspectief van Amsterdam als geheel vormt ook het financi‰le beheer bij de afzonderlijke stadsdeelraden. Uit de extra aandacht voor opleiding van financieel-administratief personeel blijkt, dat Burgemeester en Wethouders de problemen op dit gebied niet onderschatten. Veel belang hechten wij ook aan een door de accountants op te stellen "handboek soldaat" inzake het financi‰le beheer, zoals een notabel ambtenaar het noemde. Komt er op korte termijn zo'n instructie en kan die in de verhouding tussen gemeente en deelraden ook als instructie functioneren? Het College heeft zich voorgenomen, een ambitieus programakkoord boordevol nieuw beleid uit te voeren en te zorgen voor een sluitende begroting in 1990. Een jaar voordat wij niet meer over dit, maar over een volgend College moeten spreken is het tijd voor het opmaken van een tussenstand. Die sluitende begroting in 1990 lijkt zeer haalbaar. In vier jaar tijds is het begrote tekort teruggebracht van 134 miljoen gulden tot 12 miljoen gulden. "Met dank aan de firma Lubbers", voeg ik daar boos aan toe, want de fractie van de PvdA wil ook in deze financi‰le beschouwing niet onvermeld laten, dat de onevenredige rijksbezuinigingen op de lokale overheid de oorzaak waren van deze tekorten. Het tempo waarin de tekorten worden ingelopen is mede bepaald door de noodzaak, geld te besteden voor nieuw beleid, met name voor groepen in de stad die financieel of anderszins onvoldoende kansen hebben. Die terechte keuze vraagt echter zijn prijs. In de jaren na 1990 moet nog worden afgeschreven op een negatieve reserve van 170 miljoen gulden. Per jaar kost deze negatieve reserve ons 12 miljoen gulden. Dat kan niet tot in lengte van dagen zo voortgaan. Het hele bedrag wegwerken in de komende collegeperiode kost echter meer dan 40 miljoen gulden per jaar; geen gemakkelijke keuze dus. Over de realisering van het programakkoord 1986-1990 is in de missive een overzicht gegeven. Klopt dit overzicht echter wel? Er staat bij voorbeeld een akkoordprioriteit IJ-boulevard in. In de begroting staat daarvoor een bedrag opgenomen. In het overzicht is dit bedrag onvermeld gelaten. Ook mis ik een aantal posten onder de kopjes "gordel '20-'40" ;, "kinderopvang", "aandachtsgroepen en voorlichting" en " ;preventie drugsgebruik". Het College heeft meer gedaan dan het ons voorspiegelt. Dat is wellicht bescheiden, maar als er zo'n overzicht wordt gegeven is het toch beter, daarin dan ook alle posten op te nemen. Mijn berekeningen komen vier miljoen gulden hoger uit dan de cijfers van het College. Wellicht kan het College ons nog een correctie leveren. Over de realisering van het programakkoord is mijn fractie in algemene zin tevreden. Als de vraag wordt gesteld: wat maken de Amsterdamse politieke partijen waar van hun verkiezingsbeloften, kunnen wij met deze meetlat van het programakkoord en de daarbij behorende financi‰le voornemens aangeven, dat er zeer veel wordt waargemaakt. Met nog een jaar voor de boeg is van de 60 miljoen gulden in structurele zin reeds 40 miljoen gerealiseerd. Daarbij komt, dat de uitgaven uit het Stadsvernieuwingsfonds ook in toenemende mate in het programakkoord worden vastgelegd. Daardoor is voor de realisering van programvoornemens een bedrag van maar liefst 50 miljoen gulden aan incidenteel geld uitgegeven in plaats van de drie miljoen gulden die daarvoor waren voorgenomen. In meer specifieke zin moeten wij constateren, dat de geraamde bedragen voor bij voorbeeld het scheppen van werkgelegenheid voor kwetsbare groepen en het beleid ten aanzien van minima zonder marge nog niet volledig tot uitgave zijn gekomen. Het verhaal daarachter is bekend, maar het is wel teleurstellend voor het sturend vermogen van de gemeente. Daarentegen zijn de bedragen die in het akkoord waren opgenomen voor het tarieven- en kwijtscheldingsbeleid meer dan nodig geweest. Er was bijna 2 miljoen gulden meer nodig dan geraamd. In het licht van de komende stijging van de onroerend-goedbelasting en de elektriciteitstarieven blijft de beheersing   van de tarieven in een gemeente waar zoveel mensen wonen die van een minimumloon moeten rondkomen uiterst zorgelijk. Ook voor de begroting 1990 achten wij het College gebonden aan de belofte van een matigend tarieven- beleid. Het is dan ook bijzonder zuur te moeten vernemen, hoe de Tweede Kamer heeft besloten over de onroerend-goedbelasting. Behalve over de voorstellen om de positie van de huurder en die van de eigenaar gelijk te stellen in plaats van de huurder bescherming te geven, is naar aanleiding van een door het kamerlid Hummel ingediend voorstel ook een beslissing genomen over de vrijstellingsnorm. Die norm kan volgens de heer Hummel wel lager, terwijl wij op grond van een hogere norm juist hebben aangegeven, hoe op die manier meer huurders kunnen profiteren en vrijstelling krijgen. Wij zijn daarover als gemeenteraadsfractie van de PvdA behoorlijk rood aangelopen en dit bepaald niet vanuit een welgemeende sociaal-democratische eensgezindheid met de kamerfractie van de PvdA. Er zal naar onze mening in de Eerste Kamer zeker nog een heroverweging moeten plaatsvinden, vooral omdat in de Tweede Kamer principi‰le argumenten ten aanzien van de financi‰le verhouding tussen rijk en gemeente zijn gebruikt. Ook de leden van de fractie van het CDA in de Tweede Kamer krijgen dus nog een kans. De akkoordpartijen namen zich in 1986 voor om, als het financieel even kon, 12 miljoen gulden aan uitbreiding te besteden van de kinderopvang. Hiervan werd een bedrag van 3 miljoen gulden als z.g. A-prioriteit genoemd. Dit laatste bedrag is weliswaar gehaald, maar aan het bedrag van 12 miljoen gulden zijn wij nog lang niet toe gekomen. Wij vragen ons af, of het College met deze terughoudendheid wel recht doet aan het duidelijke signaal dat met het noemen van het bedrag van 12 miljoen gulden is gegeven.Naar het oordeel van onze fractie heeft het College voor de begroting 1990 hier nog een aanzienlijke verplichting. De groei van het aantal incidentele uitgaven is niet zonder problemen. Er blijkt geld niet te worden uitgegeven. Ook voorstellen over incidentele uitgaven die door de Raad zijn ingediend blijken niet te zijn uitgevoerd. Blijkbaar zijn de beoogde doelen niet in een jaar te bereiken. Is het College gezien deze ervaring kritischer geworden in het beoordelen van de incidentele uitgaven? Ook in 1989 wordt weer voor miljoenen incidenteel uitgegeven. Is het niet raadzaam, de voortgang bij het realiseren van incidentele uitgaven halverwege het begrotingsjaar te controleren? Mijn opmerking over de incidentele uitgaven doet overigens geen afbreuk aan onze conclusie. Het programakkoord 1986-1990, gekoppeld aan de financi‰le meerjarenoperatie 1987-1990, heeft in hoge mate de bestuur- baarheid van de gemeente Amsterdam door de daartoe gekozen bestuurders - deze Gemeenteraad - verhoogd. Dat is dus vatbaar voor herhaling, maar dan in de totaal nieuwe verhouding tussen Gemeenteraad en stadsdeelraad. Dat wil zeggen, dat een nieuw programakkoord een evenwicht moet vinden tussen: auitgaven die nodig zijn voor die taken waarop de Gemeenteraad na 1990 aanspreekbaar is; buitgaven die de mogelijkheden van de stadsdeelraden om hun werk te doen vergroten. Het rijksbeleid laat zien, hoe moeizaam zo'n afweging tussen storting in het Gemeentefonds, het instellen van specifieke uitkeringen en de uitgaven waarvoor het rijk zelf direct verantwoordelijk is doorgaans verloopt. Het hemd is dan vaak nader dan de rok. Omdat wij in onze verhouding met de stadsdelen geen herhaling willen van het beleid dat het rijk nu voert ten aanzien van de gemeentelijke autonomie, zullen wij ook middelen moeten bedenken die ons tegen dit euvel beschermen. Mijn fractie hoopt overigens, dat deze discussie niet wordt gesmoord in de mededeling dat er na 1990 niets te verdelen is. Want wat wij ook willen na 1990 is: - meer geld voor de deelraden; - compensatie voor de stijgende tarieven en belastingen; - afboeking van een een bedrag van 170 miljoen gulden op de negatieve reserve; - het op poten zetten van een aanvullend milieubeleid; - uitbreiding van de werkgelegenheid; - verdere versterking van de infrastructuur; - verdere kwaliteitsverhoging van de gemeentelijke dienstverlening. Dat kan alleen als er geld voor is. Hierbij zijn wij voor een deel afhankelijk van de rijksoverheid. Zo fel en goed georganiseerd als het gezamenlijke protest van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten tegen de onevenredige kortingen in voorgaande jaren was, zo gefragmenteerd komt de belangenbehartiging van de lokale overheden thans naar buiten. Ieder ijvert voor een eigen project. Dat is niet goed, zeker niet nu de economie weer groeit en er meer te verdelen valt en zeker ook niet nu de landelijke partijen beginnen met het schrijven van nieuwe verkiezingsprogramma's. Ik hoop, dat het College deze waarneming kan weerleggen. Als dat op dit moment niet kan, is het wellicht mogelijk, initiatieven in deze richting aan te kondigen. Het financi‰le perspectief van Amsterdam na 1990 ligt voor een niet onbelangrijk deel in handen van de Raad. De voortgang van de bestuurlijke reorganisatie op al haar onderdelen is ook voorwaarde voor dat financi‰le perspectief. In korte tijd zal de Raad veel besluiten moeten nemen en een draagvlak moeten vinden voor die besluiten. De PvdA-fractie weet wat er op het spel staat. Van het College verwachten wij,bij al die uitwerkingsbesluiten steun voor het behouden van een goed overzicht over wat wij met elkaar aan het doen zijn in het komende jaar. De heer RONTELTAP: Mijnheer de Voorzitter. Evenals de voorgaande spreker kan ik constateren, dat het financieel goed gaat met de gemeente. De uitgestelde bezuinigingen van de jaren 1984, 1985 en 1986, in de vorm van claimposten op het rijk, worden nu in vlot tempo gerealiseerd, zodat het begrotingstekort nog slechts 12 miljoen gulden bedraagt. De omvang van de negatieve algemene reserve blijft kleiner dan eerder door het College en de fractie van de PvdA was verwacht. Er blijft zich een flink rekeningoverschot voordoen en er blijft sprake van - weliswaar deels boekhoudkundige - meevallers in de vermogenssfeer. Dit betekent, dat het Stadsdeelfonds in 1990 op een gezonde basis van start kan gaan. Er hoeft geen begrotingstekort te zijn en samen met de rekeningoverschotten van 1989 en 1990 en een gedeelte van het in 1990 vrijvallende geld kan de algemene reserve eind 1990 uit de rode cijfers zijn. Daar wil mijn fractie dan ook naar streven. De schaduwkant van de financi‰le gezondheid van de gemeente is, dat die meer te danken is aan hogere inkomsten dan aan lagere uitgaven en kosten dan begroot. De zestien stadsdeelraden en de centrale Gemeenteraad wacht in 1990 en volgende jaren dus nog een schone taak. In 1990 en volgende jaren zal het uitvoeren van die schone taak er naar het oordeel van mijn fractie toe moeten leiden, dat een aantal posten wordt opgevangen die in de begroting 1989 onvoldoende tot hun recht komen. Wij hebben het dan onder meer over: - het afschrijven van een deel van de vordering van de gemeente op de Woningcorporatie Nieuw Amsterdam. Mijn fractie rekent erop, een door de gemeente te betalen aandeel van ongeveer 50 miljoen gulden voor rekening van de gemeente te moeten nemen, met name als gevolg van de door de gemeente veroorzaakte leegstand in de Bijlmermeer door de veel te hoge produktie van sociale woningbouw in de jaren 1984 en 1985; - het afschrijven van ongeveer 15 miljoen gulden op de vordering van 20 miljoen gulden van de gemeente op het Zuiveringschap Amstel- en Gooiland wegens kosten van het doorspoelen van de Amsterdamse grachten. De VVD-fractie heeft in 1984 de Raad voorgesteld, het zuiveringschap rekeningen te sturen. De Raad heeft dat op advies van "beste Enne s" niet gedaan. De VVD is van oordeel, dat het niet sturen van rekeningen ertoe heeft geleid, dat de vorig jaar gestuurde vordering niet kan worden ge‹nd; - het beschikbaar krijgen uit de algemene middelen van een bedrag van 10 miljoen gulden, dat naar het oordeel van mijn fractie nodig is voor de Politie. Door kostenbesparingen en verbetering van de doeltreffendheid zal de Politie in staat moeten zijn, de toegestane vergroting van de korpssterkte te realiseren binnen het bedrag van de doeluitkering die uit Den Haag voor de Politie wordt ontvangen. Daarenboven zal naar ons oordeel zo'n 10 miljoen gulden nodig zijn voor politiewerk op uitdrukkelijk verzoek van de Gemeenteraad; - naast het door het CDA/VVD-kabinet toegezegde grotere bedrag ter bestrijding van de (langdurige) werkloosheid zal uit de eigen middelen ook een aanzienlijk extra bedrag voor dit doel moeten worden vrijgemaakt. Om al dat geld op tafel te krijgen zullen de lopende en voorgenomen maatregelen op het terrein van efficiency en uitgavenbeheersing onverkort ten uitvoer moeten worden gelegd. Daarenboven is de VVD van mening, dat er geld moet worden vrijgemaakt door beperking van onze zogeheten deelnemingen. Zoals bekend, is uit een herwaardering van de gemeentelijke deelnemingen gebleken, dat de gemeente ten bedrage van ongeveer 203 miljoen gulden deelneemt in ongeveer 35 ondernemingen. Het financi‰le rendement blijft flink achter bij het gemiddelde rendement van het eigen vermogen van de ondernemingen in Nederland. Om het financi‰le rendement hoeven wij die deelnemingen dus niet aan te houden. Ook uit overwegingen van wat zou kunnen worden genoemd het beleidsrendement is het echter geheel verantwoord, de deelnemingen sterk te beperken. Daarvoor komen als eerste in aanmerking de aandelen Hoogovens ter waarde van 33 miljoen gulden. Naar het oordeel van de VVD kunnen die aandelen geleidelijk worden verkocht zolang geen vermogensverlies wordt geleden ten opzichte van de waarde van 33 miljoen gulden. Vervolgens noem ik de aandelen Schiphol. Het fourneren van gemeentelijk kapitaal voor de Luchthaven Schiphol, momenteel ter waarde van 37 miljoen gulden, kan naar de mening van de VVD zonder merkbare vermindering van het beleidsrendement worden teruggebracht tot 10 miljoen gulden. Ten slotte noem ik het meest omstreden bezit: het gemeentelijk aandeel in het RAI-tentoonstellingsgebouw ter waarde van 111 miljoen gulden. Burgemeester en Wethouders stellen voor, de financi‰le deelneming in de RAI nog verder te vergroten ter gelegenheid van de uitbreiding van het tentoonstellingsoppervlak. Mijn fractie is tegen deze vergroting van de financi‰le deelname en pleit voor verlaging van het gemeentelijke aandeel tot ongeveer 50 miljoen gulden. Het gemeentelijke belang bij de aanwezigheid van de RAI als onderdeel van de economische infrastructuur van Amsterdam is niet groter dan bij voorbeeld het belang van de horeca bij de RAI, wat dus zou kunnen leiden tot een deelname in het kapitaal van de RAI doorhorecabedrijven. Er zijn andere wezenlijk belangrijke onderdelen van de economische infrastructuur van Amsterdam waarin de gemeente in het geheel niet deelneemt in het ondernemingskapitaal van die voorzieningen. Samenvattend: de VVD bepleit, dat in de jaren '90 uit de huidige deelnemingen ongeveer 100 miljoen gulden wordt vrijgemaakt ten gunste van risicodragende deelneming in het kapitaal dat langdurig werklozen nodig hebben om een bestaan als kleine zelfstandige op te bouwen. Wij vragen het College, in de loop van het komende jaar met een preadvies op dit voorstel te komen om "oud voor nieuw" in te ruilen. Ik kom hiermee aan een ander onderwerp, namelijk dat van de nieuwe financi‰le doeleinden voor de jaren '90. Mijn fractie is van mening, dat voor de jaren '90 nieuwe financi‰le doeleinden moeten worden gesteld. In politieke termen gaat het bij deze doeleinden om het verminderen van de algemene gemeentelijke belastingdruk, het individualiseren van de gemeentelijke dienstverlening en en verbreding van de basis van het gemeentelijk apparaat. In financi‰le termen gaat het om het terugbrengen van het tarief van de onroerend-goedbelasting naar het landelijk gemiddelde en om verhoging van de gemeentelijke inkomsten door verkoop van "service- plus-diensten". Ik geeft hierop de volgende toelichting. De heffing van onroerend-goedbelasting is typisch een collectieve manier om geld binnen te halen voor de financiering van diensten aan de collectiviteit. De VVD ziet als mogelijke en wenselijke ontwikkeling, dat de gemeentelijke overheid een afgebakend basispakket van diensten aan de collectiviteit levert en dat daarenboven en daarnaast de kennis en kunde die bij het gemeentelijk apparaat aanwezig zijn vanwege de levering van het basispakket worden aangewend voor de levering van service-plusdiensten op aanvraag door burgers en bedrijven. Het service-pluskarakter kan zitten in: - veelvuldiger levering van een dienst; - levering op andere tijden; - levering met andere, hogere kwaliteitskenmerken; - levering van een dienst die tot nu toe niet werd geleverd, maar die geheel aansluit op de bij de ambtenaren aanwezige kennis en kunde. De service-plusdiensten worden geleverd tegen een prijs waarin een matige winst is begrepen en die prijs wordt betaald door de afnemers. Voor de medewerkers van de gemeente heeft zo'n ontwikkeling het belangrijke voordeel, dat het wel en wee van hun arbeidsplaatsen niet meer alleen afhankelijk is van de dikte van de geldbuidel van de overheid en de politieke prioriteitsstelling bij de toedeling van het overheidsgeld. Een ander voordeel is, dat de ambtenaren steeds blijven ervaren, hoe moet worden gewerkt om diensten afgenomen te krijgen op een vraagmarkt. Voor de gemeente als overheid heeft de service-plusdienstverlening het voordeel, dat het dwangmatig geld weghalen bij burgers en bedrijven, in casu het innen van onroerend-goedbelasting, in omvang kan afnemen. Voorts is er het voordeel, dat door de afbakening en defini‰ring van het basispakket wordt voorkomen, dat de hogere kosten, verbonden aan een verbetering of uitbreiding van de dienstverlening door de collectiviteit moet worden opgebracht, terwijl die verbetering of uitbreiding slechts door bepaalde categorie‰n belanghebbenden op prijs wordt gesteld. Juist nu wij over een jaar de relatie tussen bestuur en afnemers intensiever willen maken door te werken met zeventien stadsdelen, is er een uitstekende gelegenheid om een nieuwe benadering in te voeren van basispakket en service-plusdiensten. Ten slotte wil ik nog een andere reden naar voren brengen; een reden die aansluit bij de actualiteit. Daarmee doel ik op de onroerend-goedbelasting en in het bijzonder op de "rampen" die daarmee aanstaande zijn. Vastgesteld moet worden, dat de wetgever ons hoogstwaarschijnlijk zal verplichten, ons te gedragen zoals de kleine gemeenten zich al gedragen zonder daartoe verplicht te zijn. Het tarief voor de zakelijk gerechtigden mag dan niet meer dan 25% hoger zijn dan het tarief dat de gebruiker moet betalen en het vrijstellen van gebruikers kan slechts gebeuren als zij wonen in een woning met een waarde tot Ÿ21.000. De wethouder voor Financi‰n schijnt te hebben gezegd, dat dit een ramp voor de huurders is. Hoewel mijn fractie geen voorstandster is van de verhouding 1 : 1,25 en zij de grens van Ÿ21.000 wat laag vindt, moet haar toch van het hart, dat de fractie van de PvdA deze scherpe rijksbemoeienis over ons heeft afgeroepen. Deze fractie heeft immers steeds beweerd, dat de toepassing van de Amnsterdamse regels voor de onroerend-goedbelasting, namelijk de verhouding van 1 : 3 en een vrijstellingsgrens van Ÿ48.000, nu juist was bedoeld om te doen wat de wetgever van meet af aan had verboden, te weten het voeren van inkomenspolitiek met de onroerend-goedbelasting. De Amsterdamse PvdA gaat daar zo prat op, dat het in het land niet meer is uit te leggen dat er heel andere en steekhoudender redenen zijn om de verhouding 1 : 3 aan te houden in Amsterdam en de vrijstellingsgrens te leggen op ongeveer Ÿ30.000. Dat is zelfs ook niet meer uit te leggen aan de Tweede-Kamerfractie van de PvdA, dus dwingen de drie grote politieke partijen Amsterdam via het Parlement in een plattelands-keurslijf. Gefeliciteerd gemeenteraadsfractie van de PvdA en bedankt PvdA-wethouder voor Financi‰n! Een ongevraagd positief gevolg zal zijn, dat het beleggingsklimaat in Amsterdam verbetert, want naar mijn schatting zullen beleggers van buiten Amsterdam en beleggingsinstellingen in 1990 tussen 30 en 40 miljoen gulden minder onroerend-goedbelasting aan de gemeente hoeven te betalen. De door de wethouder voor Financi‰n genoemde ramp voor de huurders zit met name bij de huurders van bedrijfspanden. Dezen gaan in 1990 ongeveer 30 miljoen gulden meer onroerend-goedbelasting betalen. Dan gaat het om grote bedragen per huurder. Voor de huurders van woningen is het gezegde "gedeelde smart is halve smart" van toepassing. Dat komt doordat het aantal vrijgestelden van 30.000 dit jaar door het uitermate slechte voorstel van de PvdA en het CDA wordt verhoogd tot 150.000 vrijgestelden in 1989, maar vervolgens door de wetswijziging weer teruggebracht tot ongeveer 10.000 vrijgestelden in 1990. In dat jaar gaan dus 140.000 huurders die dat in 1989 niet doen het gebruikerstarief betalen. Dat wil zeggen, dat deze hernieuwde mede-belastingbetalers tussen de Ÿ70 en Ÿ160 gaan betalen, te zamen goed voor ongeveer 15 miljoen gulden. De huurders die jaar op jaar gewoon doorgaan met het gebruikerstarief te betalen, moeten dan gezamenlijk nog ongeveer 20 miljoen gulden extra opbrengen. Gemiddeld gaat hun aanslag met ongeveer Ÿ110 omhoog. Leuk is anders, maar kan iemand ons uitleggen wat het rampzalige daarvan is? Als wij het goed hebben begrepen, kan de stijging in vijf etappes, dus verdeeld over vijf jaren, worden ingevoerd. De VVD zou willen, dat de mensen die hier over een ramp spreken eens hardop de vergelijking maken met de eigen-woningbezitters en winkeliers, die gemiddeld het dubbele aan onroerend-goedbelasting gaan betalen en wel in ‚‚n etappe in 1989. Bij de eigen-woningbezitters gaat het dan niet om gemiddeld Ÿ110, maar om gemiddeld Ÿ700. Welk raadslid durft te beweren, dat het gemiddelde besteedbaar inkomen van de 30.000 eigen-woningbezitters ruim zesmaal zo hoog is als het besteedbaar inkomen van de gemiddelde huurder? Mijn fractie trekt uit een en ander de conclusie, dat wij er het beste aan doen, onze onroerend-goedbelasting geheel binnen de gewone landelijke kaders te brengen. Dat wil zeggen, dat wij ons tarief van Ÿ23,45 per Ÿ ;3000 waarde moeten terugbrengen naar het landelijk gemiddelde, waarmee rekening is gehouden bij de bepaling van het huurwaardeforfait van Ÿ12,60. Veranderingen in de waardeverhoudingen op de onroerend-goedmarkt kunnen dan niet gauw meer tot onaanvaardbare belastingstijgingen leiden. De belastingstijging voor de huurders vanwege de groei naar de verhouding 1 : 1,25 levert dan ook geen probleem op. De VVD stelt daarom voor, in de jaren 1990-1993 of 1994 de opbrengst van de onroerend-goedbelasting van 280 miljoen gulden op dit moment terug te brengen tot 170 miljoen gulden. Voordat iemand gaat roepen dat dit onmogelijk is, willen wij er alvast aan herinneren, dat ook het wegwerken van de claims als onmogelijk werd bestempeld. Toen de VVD het wegwerken van de claims in het verkiezings- programma had opgenomen, meende de wethouder voor Financi‰n in een raadsvergadering te moeten verklaren, dat hij het wegwerken van de claims niet zou meemaken. Mijn fractie waardeert het echter in hem - en in het College en in de PvdA-fractie - dat die claims, inclusief de activering van de stadsvernieuwingskosten, vervolgens wel zonder ophef in drie jaar tijd zijn weggewerkt. De oogstmogelijkheden zijn in de komende jaren nog aanzienlijk beter! De vermindering van de onroerend-goedbelasting met 110 miljoen gulden kan voor ongeveer de helft worden opgevangen uit een aandeel in de vrijvallende gelden door verbetering van de efficiency met de instelling van de zestien stadsdeelapparaten en de centrale stadsorganisatie en voor de andere helft door de oplopende inkomsten uit de matige winst van de service-plus-dienstverlening. Dat kan en dat is goed voor onze inwoners en bedrijven. Het is ook goed voor onze ambtelijke medewerkers. Laten wij het doen!   De VOORZITTER:   Zie papieren versie blz. 2312-2318   Ik kom vervolgens op het betoog van de heer Luijten. Ook hij stelt de kwaliteit van de dienstverlening centraal. Daarbij is hij echter minder afkerig van het bedrijfsmatige toetsingscriterium dan mevr. De Waart. Zijns inziens gaat het niet alleen om de kwantiteit van ons overheidsapparaat en van de ambtenaren. In de overgang naar de jaren '90 is er hoe dan ook meer flexibiliteit en mobiliteit nodig in ons overheidsapparaat. Hij wijst erop, dat het veel energie vereist, het ambtenarenapparaat te doordringen van de noodzaak daarvan. In dat kader ben ik snel geneigd het rapport van de Commissie-Vonhoff aan te roepen, waarin een zeer fundamentele analyse is gemaakt van het reorganiserend vermogen van een overheid en van de ambtelijke weerstanden die dat nu eenmaal - begrijpelijk en automatisch - oproept, alsmede van de harde noodzaak dat de politiek bij reorganisaties het voortouw neemt, waarbij een onomkeerbaar proces in gang wordt gezet. Tegen die achtergrond is het van groot belang, dat steeds blijkt dat het politieke draagvlak voor de reorganisatie die wij nu uitvoeren buitengewoon groot is. De heer Luijten heeft verder gesproken over bestaande taken en nieuwe taken. Eigenlijk vindt hij de inventarisatie van bestaande taken tot nu toe te passief. Uit het profijtonderzoek zijn nog niet de nieuwe taken voortgekomen die wij zouden moeten aanvangen. Hij pleit dan ook voor dienstverlening op maat en daaronder verstaat hij een service-pluspakket, een term die bekend is van het beleidsonderdeel Lokale Radio en TV in de portefeuille van wethouder Etty. Wat betekent dit nu? Krijgt de consument in Amsterdam een standaard-voorzieningenniveau tegen een standaardtarief aangeboden, waarnaast voor al het meerdere extra moet worden betaald? Ik vergelijk dat met de eerste en tweede klas van de Nederlandse Spoorwegen, overigens zonde enig dedain. Dat is namelijk bij uitstek een voorbeeld van een service-pluspakket. Er is echter een gevaar aan verbonden en dat ligt besloten in ons begrippenapparaat. Als wij het hebben over een markt- geori‰nteerde overheid bedoelen wij niet allemaal hetzelfde. Wij willen namelijk voorkomen, dat de koopkrachtige vraag uiteindelijk de kwaliteit van de dienstverlening gaat uitmaken. De differentiatie die de heer Luijten aanbrengt is dan ook buitengewoon interessant en zeer bespreekbaar, maar wij kunnen nog uitvoerige politieke discussies verwachten over de vraag, wat een standaardpakket bevat en wat moet worden ondergebracht in een service-pluspakket. Dat moet nog uitkristalliseren. De heer Luijten noemt als voorbeelden van nieuwe taken de z.g. VIC-ers en stadswachters. Ik beschouw dat echter als typisch nieuwe taken, die zijn ontstaan doordat oude taken in het verleden ten onrechte zijn afgeschaft. Daarvoor moeten wij nu weer een prijs betalen. Nieuwe oude taken dus. Nu de VVD toch bezig is haar verkiezingsprogramma via ons uit te voeren kan de heer Luijten misschien ook nog enkele echt nieuwe taken bedenken. Hij heeft voorts gesproken over 1989 als een jaar dat niet verloren mag gaan. Ik meen dat er geen enkele aanleiding is om te veronderstellen, dat dit het geval zal zijn. Ik wijs op de omvang en de stand van het reorganisatieproces en het feit dat wij volledig op schema liggen, zowel ten aanzien van de instelling van de stadsdeelraden en hun behuizing en bestaffing, als ten aanzien van de reorganisatie van de staf- en steundiensten. In 1989 moet nog een aantal belangrijke knopen op tijd worden doorgehakt en 1989 is dan ook wel een uitermate cruciaal en moeilijk jaar, maar zeker geen verloren jaar; integendeel. De heer Luijten verwijt het College verder, dat het met zijn mooie woorden een verkeerd beeld schildert. Zo zou in tegenstelling tot wat wij beweren het aantal arbeidsplaatsen in Amsterdam afnemen, terwijl de werkgelegenheid landelijk toeneemt. Dat is echter niet juist. In het rapport inzake de toekomstige ontwikkeling van werkgelegenheid en arbeidsmarkt staat, dat er in 1986 306.000 arbeidsplaatsen in Amsterdam waren, in 1987 314.000 en in 1988 317.000. Dat zijn weliswaar geen sprongen voorwaarts, maar er is zeker geen sprake van een achteruitgang van de werkgelegenheid. Zelfs het percentage koopwoningen neemt niet af, zoals de heer Luijten veronderstelt. Dat percentage bedroeg in 1987 6,9 en in 1988 7,1. Zeker, vergeleken bij het landelijk beeld zijn dat lage cijfers, maar het percentage neemt niet af. Wij goochelen dus niet met cijfers en wachten evenmin af tot 1990. Vervolgens is de heer Luijten heel uitvoerig ingegaan op het bestuurlijk klimaat. Daarop kom ik aan het slot van mijn betoog terug. Daarna kwam hij op de Politie en signaleerde daarbij een aantal zaken die niet helemaal juist zijn. Zo zou de portefeuillehouder in 1988 met een begrotingsoverschrijding van 8 miljoen gulden zijn gekomen. In werkelijkheid was het de minister van Binnenlandse Zaken, die tussentijds met een circulaire op de proppen kwam die een korting van 5,5 miljoen gulden inhield. Achteraf blijken wij te behoren tot de gemeenten die van die korting zijn uitgezonderd. Hoe dan ook, het ging niet om een bedrag dat de portefeuillehouder even uit de lucht greep; het was iets wat ons overkwam. Verder is de heer Luijten van mening, dat het Amsterdamse korps jaren achtereen met te weinig mensen te veel werk heeft moeten verrichten. Dat is op zichzelf juist. Niet juist is echter zijn mededeling, dat verschillende ministers van Binnenlandse Zaken, waaronder minister Van Thijn, Amsterdam uitbreiding van sterkte hebben onthouden. Daarmee doet hij ten eerste onrecht aan de heer Wiegel, die de grote steden jaarlijks honderd man extra heeft doen toekomen gedurende zijn ministerschap. Vervolgens doet de heer Luijten onrecht aan de opvolger van minister Wiegel, de heer Van Thijn. In de acht maanden dat deze de portefeuille Binnenlandse Zaken beheerde heeft hij de sterkte in Nederland bevroren, maar voor de grote steden de structurele groei van 100 man laten doorgaan en daaraan bovendien nog eens 125 man extra toegevoegd. Een periode van acht maanden kan ik nog wel overzien en mijn geheugen heeft mij over die periode heus niet in de steek gelaten. Overigens is de huidige stand van zaken, dat het Kabinet nog geen standpunt heeft ingenomen over het rapport waarin Amsterdam 525 man extra zou krijgen. De beide betrokken ministers zijn het daarover nog niet met elkaar eens. Persoonlijk heb ik het vermoeden, dat de minister van Binnenlandse Zaken dichter bij het rapport staat dan zijn collega van Justitie. Dat vermoeden leeft ook bij de Tweede Kamer, die in een motie heeft uitgesproken dat er uiterlijk op 1 februari een aantal voorzieningen moet worden getroffen voor de gemeenten met de grootste knelpunten, zodat er iets meer lucht ontstaat om over de operatie als geheel te kunnen nadenken. Tenzij de Regering voor die datum met een standpunt komt, kan ik voor 1 februari geen uitsluitsel geven. De heer Luijten heeft in dit verband nog opgemerkt dat het, als Den Haag de te verwachten maatregelen neemt, om meer mensen gaat en niet om meer geld om een tekort in te lopen. Dat oordeel is echter niet genuanceerd genoeg. Het tekort dat wij nu hebben is ontstaan door de korting van zo'n 70 man personeel, wat overeenkomt met 5,5 miljoen gulden. Door de korting hebben wij nu meer mensen in dienst dan wij eigenlijk kunnen financieren. Dat probleem moet natuurlijk eerst worden opgelost. Het zou natuurlijk al te gek zijn, deze mensen alsnog te ontslaan en vervolgens extra mensen aan te trekken. Ik neem aan, dat de minister dat niet bedoelde toen hij mij aanraadde geen onomkeerbare beslissingen te nemen. Ik kom nu op het jaar 1992, waarover de heer Luijten terecht met grote nadruk heeft gesproken. Men zou kunnen zeggen, dat Columbus in 1492 Amerika ontdekte en wij in 1992 Europa. Hij vraagt zich af, wat het College ter inventarisatie van deze zeer belangrijke gebeurtenis heeft ondernomen. Als gevolg van de mobiliserende werking van de interne markt zouden er zo'n twee miljoen banen op het spel staan. Allereerst wijs ik erop, dat het Amsterdamse bedrijfsleven buitengewoon actief is in zijn voorbereiding op 1992. Ik wijs op de activiteiten van Schiphol en van de banken, die gezamenlijk het plan hebben opgevat, een Initiatiefgroep Financieel Centrum op te richten. Verder is de wethouder voor Ruimtelijke ordening in zijn ruimtelijk beleid zeer actief om een goed vestigingsklimaat te scheppen. Dan is er een aantal activiteiten van de wethouder voor Economische zaken, zoals de nota Vestiging Bedrijven; de versterking van de positie van Amsterdam als internationaal toeristisch centrum zal binnenkort aan de orde worden gesteld in de nota Amsterdam Toeristenstad, deel 2. Voorts wijs ik op het initiatief dat wij samen met de grote accountantskantoren in Amsterdam in de richting van het Kabinet hebben genomen, een initiatief waarbij Rotterdam heeft aangehaakt. Daarin stellen wij het Kabinet voor, in de fiscale sfeer een aantal kleine, maar psychologisch belangrijke voorzieningen te treffen, zoals de afschaffing van de Beursbelasting, waarvoor wij al geruime tijd ijveren, om met het oog op de eenwording van Europa het vestigingsklimaat nu al te verbeteren. Ik wijs ook op de Informele Gepreksgroep Amsterdam die inmiddels is ingesteld. Daarin hebben twintig kopstukken uit het grote bedrijfsleven zitting, die zich bereid hebben verklaard het gemeentebestuur te adviseren. Ten slotte deel ik mede, dat ik zelf met instemming van het College ook enkele activiteiten heb ondernomen in de vorm van een serie gesprekken onder vier ogen onder begeleiding van deskundigen via debriefing. Daaruit is een rapport voortgekomen, dat is voorgelegd aan elf Nederlandse topondernemers uit verschillende sectoren van het bedrijfsleven, die niet specifiek aan Amsterdam gebonden zijn, om van hen te vernemen hoe zij aankijken tegen de mogelijkheden van Amsterdam in de nieuwe concurrentie- verhoudingen in Europees verband. Een van de meest in het oog springende conclusies die uit die elf gesprekken naar voren zijn gekomen is, dat in de jaren '90 de executives van de grote Europese bedrijven in steden willen wonen en dat wij dus, als wij de boot niet willen missen, ons stedelijke klimaat, de differentiatie op onze woningmarkt en andere voorzieningen in stedelijk verband daarop zullen moeten toespitsen. Wij maken een kans, Europese hoofdkantoren naar Amsterdam te krijgen, maar daar moet de stad dan wel iets voor doen. Dit brengt mij op het laatste initiatief. Ik heb onlangs de eer gehad, zoals enkele leden van de VVD-fractie bekend is, te worden uitgenodigd om een lezing te houden voor de top van het departement van Economische Zaken in Den Haag. Die gelegenheid heb ik aangegrepen om voor te stellen, gezamenlijk een vestigingsplaatsstudie van de grond te tillen - volgens andere departementen is Amsterdam een toplocatie voor het internationale bedrijfsleven - om na te gaan, aan welke factoren Amsterdam moet voldoen om in de concurrentieslag mee te komen. Wij verwachten daarop een positieve reactie van het departement. (De heer R.H.G. VAN DUIJN: U gebruikt nu weer het woord toplocatie. Wat bedoelt u daar nu precies mee?) Dat staat precies omschreven in de Vierde nota ruimtelijke ordening. (De heer R.H.G. VAN DUIJN: Dat weet ik, maar wat bedoelt £ er nu mee?) Wat daar staat. Ik kom er straks op terug. In verband met de Haagse politiek heeft de heer Luijten gevraagd, wat wij doen aan lobbyen, zowel in Den Haag als in Brussel, en of wij ons niet zouden moeten inzetten voor het naar Amsterdam halen van Europese instellingen. Wij zijn inderdaad bezig, daarover heel concrete idee‰n te ontwikkelen, die wij graag willen toetsen met de Initiatiefgroep Financieel Centrum, die zich bezighoudt met de monetaire eenwording van Europa. Ik heb hierover al ori‰nterende gesprekken gevoerd, zowel met een vertegen- woordiging van de Europese Commissie als met mensen uit de groep industri‰len die in Europa zijn aangewezen om de eenwording vanuit het bedrijfsleven voor te bereiden, alsmede met vertegenwoordigers van het rijk en het Amsterdamse bedrijfsleven. Wat het lobbyen in Den Haag betreft hebben wij een zeer produktief jaar achter de rug, gelet op het aantal werkbezoeken van ministers, secretarissen-generaal en directeuren-generaal aan Amsterdam in het afgelopen jaar. Ten minste vijf ministers zijn hier uitvoerig op werkbezoek geweest, waaronder de minister-president en de minister van Financi‰n, alsmede een aantal kamerfracties. In antwoord op de vraag van de heer Luijten naar de relatie van de stadsdelen met de centrale stad en of er een regulier overleg komt riep de wethouder voor Ruimtelijke Ordening "dat is er al!". Ik had willen roepen, dat ik ook bezig ben, in overleg met een aantal deelraadsvoorzitters een voorzittersoverleg op poten te zetten. Wij moeten ons echter wel afvragen, of wij dit allemaal echt willen institutionaliseren, of ook de deelraden dit willen en of dit soort formele overlegprocedures bovenop een structuurplan-nieuwe-stijl, met alle contacten die daaruit voortvloeien, niet te veel van het goede is. Dat moet groeien, maar er zijn dus wel initiatieven in die richting genomen. Daarmee kom ik op voorstel nr. 1120 van de VVD-fractie. Ik neem aan, dat wethouder Etty morgen hierop zal ingaan en ik wil nu dan ook volstaan met te zeggen, dat het mij bijzonder verheugt dat de heer Luijten blij is dat wij op een aangename en constructieve manier met dit voorstel omgaan. Ik begrijp dat wij de lakmoesproef hebben doorstaan; uit mijn middelbare- schooltijd herinner ik mij overigens, dat daarbij een rode kleur ontstond. Ik vraag mij dan ook af, of het woord lakmoesproef in dit verband wel helemaal gelukkig gekozen is. Hiermee ben ik aangekomen bij de bijdrage van de heer Saris. Hij heeft geconstateerd, dat het op een aantal punten redelijk goed gaat met Amsterdam, maar niet goed genoeg. Hij heeft in het door hem opgesomde rijtje echter een buitengewoon belangwekkende opmerking gemaakt waar ik niet helemaal omheen kan. De burgemeester gaat wel eens op reis, aldus de heer Saris, maar wat neemt hij allemaal mee terug van die reizen? Ik vind het nogal wat als hij zegt, dat het ons als Amsterdammers genoegen doet dat Amsterdam uit de nationale en interntionale beklaagdenbanken is gestapt en de beeldvorming van zich af heeft weten te schudden die de stad jarenlang heeft achtervolgd, door een aantal zaken daadwerkelijk anders aan te pakken. Ik moet zeggen dat het College daar trots op is. Overigens gaan wij niet overdreven veel naar het buitenland in vergelijking met wat elders in het land gebeurt. Ik vind drie weken per jaar, eenmaal een week en eenmaal twee weken, bepaald niet overdreven voor een internationale stad als Amsterdam. Allerlei uitnodigingen waar wij niet omheen kunnen doen wij per stad in twee dagen af, dus dat is ook niet overdreven. Al die internationale contacten en activiteiten, zoals het ontvangen van buitenlandse persvertegenwoordigers en buitenlandse delegaties, hebben er uiteindelijk toe geleid, dat in kranten als The New York Times, Le Monde, Le Figaro, de Frankfurter Algemeine, de Financial Times enz., om een aantal van de belangrijkste te noemen, het beleid zich begint te vertalen in een beter beeld van Amsterdam. Daarop mogen wij allemaal best trots zijn. Het verheugt mij, dat de heer Saris hieraan - overigens als enige - aandacht heeft besteed. Vervolgens heeft de heer Saris gezegd, dat zijn fractie vanuit haar linkse traditie niet te beroerd is, goede zaken te doen met het bedrijfsleven. Dat lijkt mij een gewenste pragmatische instelling, die van belang is voor de hele stad. Ik herinner aan het beroemde verhaal over een vooroorlogse communist die werd aangetroffen in een duur restaurant en die, toen hij daarop werd aangevallen, zei: "Niets is goed genoeg voor het proletariaat!" Er is dus niets nieuws onder de zon; waarom zou men in het belang van de stad geen zaken doen voor die stad? Het mes snijdt bovendien aan twee kanten. Terecht herhaalde de heer Saris een antwoord dat ik vorig jaar heb gegeven, dat public-private partnership betekent, dat wij meer begrip moeten hebben voor de marktgeori‰nteerde benadering van het bedrijfsleven en dat wij omgekeerd het bedrijfsleven ook mogen aanspreken op zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid. In antwoord op de vraag hoe het daarmee staat kan ik mededelen, dat de Informele Gespreksgroep Amsterdam in verband met het CIPA-rapport nu tweemaal bijeen is geweest. De eerste maal was een kennismakings- en ori‰ntatiebijeenkomst en de tweede maal is gesproken over onze plannen voor ruimtelijke vernieuwing en de idee‰n die bij ons bestaan voor de specifieke financiering van de betrokken projecten. Begin volgend jaar zullen wij praten over het werkloosheids- probleem in Amsterdam en de nieuwe mogelijkheden die wellicht worden geboden nu de sociale partners in Den Haag overeenstemming hebben bereikt over de, wat men daar noemt, regionalisering van de werkloosheids- bestrijding. Wij willen daarbij best een aantal principi‰le kanttekeningen plaatsen, omdat men uitgaat van een tripartite aanpak in regionaal verband, terwijl wij veel liever zouden zien dat de gemeenten zelf meer beleids- ruimte krijgen. Een verheugend feit is echter, dat de overeenstemming tussen de sociale partners er onmiddellijk toe heeft geleid dat men nu ook wil weten wat Amsterdam doet en wat Amsterdam verwacht. Het wordt dus een zeer belangwekkende eerste aftasting in het kader van deze groep, waarbij ik aanneem, dat deze problematiek ook zeker aan de orde zal komen in het reguliere overleg tussen overheid en bedrijfsleven. De heer Saris heeft vervolgens gewezen op de idee‰n die hij zelf heeft ontwikkeld in een nota met de titel Van Schiphol tot IJ; investeren in werk, en daarover ons oordeel gevraagd. Hij heeft deze nota echter nog niet ingediend; die verkeert nog in de fase van een ori‰nterend gesprek, naar aanleiding waarvan hij begrijpelijk enthousiast mededeelt, dat hij ook heel veel succes heeft geoogst in werkgeverskringen. Vroeger kwam het wel voor, dat de samenstelling van het College mede werd bepaald door de vraag of er partijen waren die goede contacten hadden. Ik begrijp, dat het LA voortaan onder die noemer ook aanspraak maakt op deelneming aan het College. (De heer SARIS: Zeker ook onder die noemer, maar eigenlijk heb ik u gevraagd, met het ingaan op een aantal vragen die in onze nota worden behandeld, maar vorig jaar ook al deel uitmaakten van de discussie in de Raad, niet te wachten op het preadvies op de nota.) Uw vraag, waarop ik dan ook inga, was, hoe wij staan tegenover zo'n convenant tussen gemeente, werkgevers en vakbeweging. Dat willen wij in dat gesprek uitproberen. In het verleden hebben wij in het Industrieel Platform Amsterdam wel eens kleine deelafspraken kunnen maken met industri‰le werkgevers en de vakbeweging over zaken als een arbeidspool en het project SONAR in Noord. Wellicht is het mogelijk, met de zware en brede samenstelling van de huidige gespreksgroep - het is van groot belang, dat wij al die mensen aan ons weten te committeren - de basis te leggen voor een breder convenant. In antwoord op de vraag van de heer Saris, wat er gebeurt met het bedrag van 60 miljoen gulden, moet ik zeggen, dat er inderdaad 60 miljoen gulden beschikbaar is voor de werkloosheidsbestrijding, maar dat daarvan maar 4 miljoen gulden loopt via onze eigen begroting. Dat zit ons nu juist zo dwars. Het meeste geld loopt via instellingen waarmee wij weliswaar enig contact hebben, maar waarop wij geen wezenlijke invloed kunnen uitoefenen, zoals het Gewestelijk Arbeidsbureau. Als men dan ziet, dat van de 40.000 bemiddelingen in het afgelopen jaar er niet meer dan 2000 via het Gewestelijk Arbeidsbureau zijn gegaan, moet de conclusie toch zijn, dat het bedrag van 60 miljoen gulden niet bijster effici‰nt wordt besteed. Wellicht kunnen de nieuwe afspraken echter leiden tot een grotere invloed van de gemeente op de gang van zaken, al hebben wij nog geen aanwijzingen in die richting. Voorlopig zitten wij op 4 miljoen gulden en eventueel hebben wij een gedeelde verantwoordelijkheid met het Gewestelijk Arbeidsbureau ten aanzien van de gelden in het kader van het probleemcumulatiegebiedenbeleid ten bedrage van 11,2 miljoen gulden. Het probleem van alle suggesties van de heer Saris voor een ander gebruik van die 60 miljoen gulden is dus, dat wij op slechts een deel daarvan enige invloed hebben. De heer Saris heeft in zijn bijdrage een belangrijk punt gemaakt van de operatie met de staf- en steundiensten en het feit dat wij het personeel van die staf- en steundiensten eigenlijk aan hun lot overlaten als wij deze in de toekomst conform de markt - dus nog niet eens marktconform, maar door het dictaat van de markt - laten opereren. Ik moet dit voor een belangrijk deel tegenspreken. Dat blijkt al direct uit zijn vraag naar het verschil tussen de geprivatiseerde WSBZ en de NV Schoonmaakbedrijf Gemeente Amsterdam, die marktconform moet werken. Het verschil is 20%. De NV Schoonmaakbedrijf Gemeente Amsterdam mag het BTW-voordeel houden en de huidig en toekomstige werknemers hebben een betere cao dan zij in het gewone bedrijfsleven zouden krijgen; een cao-plus. Daarover is inmiddels eindelijk overeenstemming bereikt met de bonden. Men kan echter niet zeggen, dat onze operatie met de staf- en steundiensten volstrekt wordt gedicteerd door de markt, ook al werkt men marktconform, gegeven allerlei maatregelen en extra afspraken, waarover de onderhandelingen voor een deel nog moeten worden afgerond. Het is van bedrijf tot bedrijf ook afhankelijk van de marktomstandigheden. Wat de WSBZ betreft hebben wij inderdaad te maken met een markt die niet in alle opzichten moeders mooiste is en vandaar ook, dat het College zich ervoor inzet, de NV Schoonmaakbedrijf Gemeente Amsterdam een voorbeeldfunctie te geven in de schoonmaakwereld. Daartoe wordt een aantal extra maatregelen getroffen. Wat is er echter met betrekking tot bij voorbeeld de drukkerijen mis met de markt? Niets; het is een kosjere markt, om het zo maar te zeggen, en ik ga er dan ook van uit, dat onze Stadsdrukkerij het daar, zonder een grote bruidsschat mee te krijgen, dankzij haar kwaliteit uitstekend zal redden. Wij zullen dat per onderdeel moeten bekijken; dat moet nog allemaal uitkristalliseren; daarop komen wij in februari uitvoerig in de Raad terug. De heer Saris heeft verder een aantal suggesties gedaan die wij niet zonder meer kunnen overnemen, maar het lijkt mij het beste, daarover in februari in alle rust in de Raad te spreken alvorens die allemaal af te branden. Ik wil nog wel zeggen, dat het functioneren binnen de organisatie van de overheid zonder meer twee voordelen heeft, te weten het BTW-voordeel en het feit dat er geen noodzaak is om winst te maken. Prijssubsidie is een laatste middel, dat in sommige gevallen nodig zal zijn, maar in andere gevallen niet; dat moet van geval tot geval worden bekeken. De suggestie van de heer Saris, na het bereiken van de marktconformiteit de gedwongen winkelnering op te zeggen, is voor het College moeilijk aanvaardbaar; omgekeerd is wel afgesproken, dat er een termijn van drie jaar zal worden gehanteerd om de diensten in staat te stellen, de gestelde doelen te bereiken. Voor het overige stel ik echter voor, daarop in februari of eventueel bij de functiegewijze behandeling terug te komen. Hiermee ben ik toe aan de opmerkingen van de heer Saris over de IJ-oeverprojecten en zijn angst, dat zich aan de oevers van het IJ een soort van Amerikaanse ontwikkeling zal voltrekken die on-Amsterdams is; alleen maar chic en in scherp contrast met het landschap van de Amsterdamse binnenstad. Omdat ik volgens hem reis als een Marco Polo vroeg hij mij, wat ik nu heb opgesnoven van die Amerikaanse ontwikkelingen. In de eerste plaats moet ik hem er dan op wijzen, dat Marco Polo China bezocht en dat hij dus een ander collegelid daarmee zou moeten vergelijken. In de tweede plaats zijn wij tegenwoordig door de moderne communicatiemiddelen iets sneller terug. Zelf heb ik in New York ‚‚n ochtend Battery Park bekeken en ‚‚n dag ben ik met de trein heen en weer naar Baltimore geweest om daar het fameuze havenproject te bekijken; Toronto kende ik al. Ik heb een heel uitgesproken mening, die naar ik meen iedereen hier deelt, namelijk dat zeker New York te grootschalig is om Amsterdam in enigerlei opzicht tot voorbeeld te kunnen dienen. Bovendien verdient ook de architectonische benadering die men daar heeft gekozen hier geen navolging. Wij besteden bijzonder veel aandacht aan de architectonische aspecten in de traditie van Amsterdam, waaraan wij, zij het uiteraard eigentijds, onze eigen bijzondere normen aanleggen. Heel belangrijk is voor zover ik heb gezien, bij voorbeeld in Baltimore, een van de voorbeelden die steeds worden genoemd, dat er helemaal geen woningen worden gebouwd aan de oevers van de haven. Het is ‚‚n grote verzameling van amusementsparken en kantoorontwikkelingen, waar geen mens wil wonen; de woongebieden zijn ergens anders. Alleen om die reden al kunnen wij, in het licht van onze stedebouwkundige menging van functies en het bevorderen van een gedifferentieerd woningbestand aan de IJ-oevers, in Amerika heel goed leren hoe het niet moet; het is heel nuttig, daarvan kennis te nemen. Wij zullen wat dit betreft onze eigen accenten moeten leggen. Overigens ben ik geschrokken van de scherpe tegenstellingen die men daar ontmoet, vooral in een stad als New York, waar in alle delen van de stad sprake is van een onbeschrijfelijk achterstallig onderhoud en waar onder het oog van een enorme rijkdom een schrijnende armoede heerst: er lopen 50.000 daklozen op straat en 250.000 drugs- verslaafden. Dat dacht ik althans bij mijn aankomst, maar de burgemeester van New York corrigeerde mij met de mededeling, dat het er inmiddels 300.000 zijn. Het is een schrikbeeld dat mij deed denken aan de waarschuwing van de directeur van het Sociaal-Cultureel Planbureau, de heer Van der Staay, bij de presentatie van de Vierde nota ruimtelijke ordening in de Ridderzaal, dat er twee mogelijkheden zijn voor de stedelijke ontwikkeling. E‚n daarvan is de afschuwelijke mogelijkheid van een verscheurde stad naar Amerikaans model. Dat moeten wij voortdurend in ons achterhoofd houden. De heer Saris heeft dan ook volstrekt gelijk wanneer hij zegt, dat wij niet moeten streven naar een ontwikkeling naar Amerikaans model. De heer Saris heeft vervolgens gesproken over een wapenstilstand met het milieu en de noodzaak, het openbaar vervoer een nieuwe impuls te geven. Ik wijs hem erop, dat de wethouder voor Verkeer een dezer dagen met een nieuw verkeerscirculatieplan komt, waarin ook het openbaar vervoer uitvoerig aan de orde komt. Aan de hand van dat nieuwe plan met de nieuwste inzichten kan deze discussie het best verder worden gevoerd. Hij stelt verder voor, een deel van de opbrengst van de aantrekkende Amsterdamse economie volgens een systeem van opcenten op de erfpacht of hoe dan ook te bestemmen voor ontwikkelingsprojecten in de derde wereld. Wat dit betreft moet ik zeggen dat ik, hoe gegeneerd ik mij ook voelde in Managua over de bescheidenheid van de bedragen die wij voor dit doel beschikbaar stellen, er toch geen voorstander van ben dat Amsterdam deze rijkstaak op grote schaal ter hand zou nemen. Het is namelijk primair een taak van het rijk, waarover kwantitatieve afspraken zijn gemaakt; Nederland speelt weliswaar geen voortrekkersrol in de wereld, maar zeker wel een fatsoenlijke rol. Elke dag weer kunnen wij in de krant lezen, hoeveel bureaucratie en expertise het vereist, ervoor te zorgen dat het geld op een nette manier terechtkomt bij de mensen voor wie het bestemd is. Dat kan ik met onze afgeslankte Secretarie nooit runnen en een eigen Amsterdams departement van ontwikkelingssamenwerking lijkt mij ook geen juiste aanpak. Als men vindt dat wij meer moeten uittrekken voor ontwikkelingshulp, moet men daarvoor meer geld opvoeren op onze gemeentebegroting, maar wij kunnen deze rijkstaak niet overnemen, ofschoon wij uit een oogpunt van solidariteit wel degelijk beschikken over veel expertise en mankracht. Wat de heer Saris heeft gezegd over de Vreemdelingendienst is juist. Wij willen helemaal niet, dat de Marechaussee die nu op ons af wordt gestuurd om de Vreemdelingendienst een nieuwe push te geven nu ook een ander beleid komt voeren. De Politie in Amsterdam, of het nu gaat om Marechaussee, Rijkspolitie te Water of Gemeentepolitie, valt onder het gezag van de burgemeester, zij het, dat het vreemdelingenbeleid valt onder de staatssecretaris van Justitie. In de Commissie voor Politiezaken zijn duidelijke uitgangspunten vastgesteld voor het vreemdelingenbeleid naar Amsterdamse mogelijkheden. Wij willen niet, dat de Marechaussee daarin plotseling verandering zou komen brengen. Ik moet ten stelligste tegenspreken, dat het besmet zijn met AIDS een relevante factor is als wij spreken over de terugkeer van in Amsterdam verblijvende Duitse drugsverslaafden naar hun eigen land. Men kan zich afvragen, zoals de heer Van Schijndel al eens heeft gedaan, of wij het wel in de juiste nota aan de orde hebben gesteld. Daarop komen wij zeker nog nader terug. Dat is echter een geheel andere vraag. De gedachte dat wij Duitse drugsverslaafden zouden willen terugsturen omdat zij AIDS hebben, wijzen wij van de hand. Er is een terugkeerbeleid overeengekomen met de Westduitse autoriteiten, dat inhoudt dat drugsverslaafden op basis van vrijwilligheid terug kunnen naar hun land wanneer zij de garantie krijgen, dat zij niet in handen vallen van de Duitse justitie als zij uitsluitend in aanmerking wensen te komen voor hulpverlening. Over dit punt hebben wij al gesproken in de commissievergaderingen die met betrekking tot het drugsbeleid zijn gehouden. Met betrekking tot de voorstellen van de heer Saris inzake de hoogbouw Bijlmermeer wil ik volstaan met de opmerking, dat die ons aanspreken. Wij zijn bereid, een notitie als door de heer Saris bedoeld te leveren. De nota Leve het afval is in dank ontvangen en zal worden besproken in samenhang met de plannen voor de AVI-West. In mei/juni 1989 zal deze hele problematiek aan de orde komen. Vervolgens heeft de heer Saris gesproken over de culturele infrastructuur. Ik zal op dit moment niet ingaan op de affaire met betrekking tot de IJsbreker en het Shaffy-theater. Het woord is nu aan de Raad. De heer Saris heeft voorstellen aangekondigd om het probleem voor de wethouder op te lossen door een verschuiving in de begroting. Het College heeft in de begroting een voorstel gedaan en inmiddels een reactie gegeven op de theaterevaluatie. Al onze argumenten zijn de Raad bekend. Ik zie dan ook met spanning uit naar wat de Raad nu doet. Het is overigens onjuist te zeggen, dat het College zou streven naar grootschaligheid in de culturele sector ter wille van de toeristenmarkt. Het culturele krachtenveld van Amsterdam wordt gekenmerkt door differentiatie en verscheidenheid, groot en klein, traditioneel en vernieuwend. Wij hebben een enorm palet aan culturele voorzieningen. Het verwijt van grootschaligheid betrof een initiatief van de heer Joop van den Ende voor de bouw van een theater ten behoeve van langlopende musicals in Amsterdam. Dat is een particulier initiatief. Als men meent dat hiervoor een markt bestaat - naar mijn mening is dat terecht - is het niet aan de overheid, daartegen bezwaar te maken. Wij mogen blij zijn met een dergelijke ontwikkeling. Het betekent ook een verrijking van het IJ-oeverproject. Het betekent echter niet, dat het gemeentelijk beleid nu plotseling een wending heeft ondergaan en dat wij alleen afkoersen op grootschalige toeristische projecten. (De heer SARIS: Dat was ook niet de intentie. Ik heb gevraagd, welke mogelijkheden het College ziet om cultuur te integreren in grootschalige projecten als dat voor de IJ-oevers. Hoe ziet u de culturele infrastructuur en welke investeringen zijn daarvoor nodig? Dat u met een particulier gaat praten is een ander punt. Ik wil graag uw visie weten.) Die is nog niet uitgekristalliseerd. U weet, dat in de klankbordgroep voor de binnenstad diverse suggesties zijn aangedragen voor nieuwe musea die in het IJ-oeverproject een rol zouden moeten spelen. In het actieprogram voor de binnenstad, dat wij dezer dagen in het College hebben behandeld, zijn wij daarover zeer terughoudend. Wij menen, dat het klimaat niet rijp is om van gemeentewege heel ambitieuze culturele projecten in de zin van een museum van de 19de eeuw of van de 21ste-eeuw te entameren. Er zijn echter ook kleinschalige initiatieven. Wij kennen allen de idee‰n die er zijn of zijn geweest omtrent de IJsbreker en het IJ-oeverproject. Het is absoluut geen wet van meden en perzen, dat culturele voorzieningen aan de IJ-oevers allemaal prestigieus en grootschalig zouden moeten zijn. (De heer SARIS: Tot nu toe is er nog niets anders!) Het plan is op dit punt nog niet concreet ingevuld. De stedebouwkundige ontwikkeling is, afgezien van het oostelijk havengebied, nog helemaal open. Wij hebben de discussie nog niet afgerond en beslissingen zijn zeker nog niet genomen; de hele zaak moet nog in de Raad komen. Ten aanzien van de kinderopvang merk ik op, dat de opmerkingen en suggesties van de heer Saris om een nieuwe push te geven aan de nodige infrastructurele voorzieningen het College aanspreken. Het College is in het kader van de invulling van het beleid bezig met aftasting van mogelijkheden van joint ventures met het bedrijfsleven, om ervoor te zorgen dat een verveelvoudiging van het aantal plaatsen binnen de budgettaire mogelijkheden tot stand kan komen. Met betrekking tot het bestuur heeft de heer Saris gesteld, dat twee categorie‰n het beter krijgen: raadsleden en topambtenaren. Wat de raadsleden betreft heeft de heer Saris gelijk als hij doelt op de bereidheid van de minister van Binnenlandse Zaken, iets te verbeteren aan de secundaire arbeidsvoorwaarden van gemeenteraadsleden in de grote steden, hij gelijk heeft. Ik zie echter niet in, waarop het cynisme van de heer Saris dan slaat. Wij hebben een en ander gezamenlijk, ook met goedvinden van de fractie van het LA, bewerkstelligd. Ik deel zijn mening niet, dat de Gemeenteraad het in de komende jaren na de reorganisatie gemakkelijker krijgt. Ik meen, dat de waarschuwende woorden van de heer Bruins Slot op hun plaats zijn. In de missive wordt ook gesproken over andersoortige activiteiten van de Raad. In het kader van strategische beslissingen in de ontwikkeling van de stad enz. is er zeker geen sprake van, dat de Gemeenteraad op zijn lauweren zal kunnen gaan rusten. (De heer SARIS: In de inleiding van de missive wordt gesproken over vermindering van de werklast van de Gemeenteraad.) Inderdaad, maar daaraan wordt toegevoegd, dat er daardoor meer ruimte zal ontstaan voor de Raad om zich bezig te houden met de grote lijnen van het beleid. Dit betekent zeker niet, dat het raadswerk daardoor gemakkelijker wordt. Een punt waarover wij ons in dit verband wel zorgen maken is dat van de continu‹teit. Er zijn nogal wat mensen van baan veranderd in de afgelopen jaren. Sommigen onder u - ook deelnemers aan deze algemene beschouwingen - hebben ons al laten weten, dat zij in de volgende raadsperiode niet zullen terugkeren. In het kader van Europa 1992 zullen steden een geheel nieuwe ontwikkeling gaan doormaken. Dat is een enorme uitdaging. Ook daarom is enige continu‹teit van bestuur van groot belang. Als er financi‰le redenen zijn of onzekerheden in de arbeidssituatie die er mede toe bijdragen dat de discontinu‹teit groter is dan noodzakelijk, vind ik dat de minister van Binnenlandse Zaken terecht aan onze gezamenlijke verzoeken aandacht heeft besteed. Overigens heb ik er altijd al aan getwijfeld, of degenen die in de Gemeenteraad of het College zitting hebben inderdaad ook de besten zijn.     Dat geldt ook voor mijzelf. Ik zit hier wellicht ook alleen maar omdat anderen deze functie niet ambieerden. Alles is relatief. Ook topambtenaren zouden het volgens de heer Saris allemaal beter krijgen. Daar is geen sprake van. In het kader van de wervelstorm die door de gemeente gaat hebben wij, gelet op de steeds toenemende verschillen tussen topambtenaren en overeenkomstige functionarissen in het bedrijfsleven, toch iets willen doen aan loopbaanbegeleiding op dat niveau. Ik meen dat er geen aanleiding is, het College hierover te kapittelen. Wij handelen in dezen in het belang van de kwaliteit van de dienstverlening in de stad. Ik kan de slotwoorden van de heer Saris onderschrijven, namelijk dat de kwaliteit van het bestuur op zichzelf niet afhankelijk is van het aantal professionele managers en hoog opgeleiden, maar van de mate waarin de leden van de Raad erin slagen, zich als sterke Raad en hoogste orgaan van de stad te profileren. De heer Bruins Slot heeft de lijn die al vele jaren in ieders betoog te vinden was, namelijk de grote bezorgdheid over de hardnekkigheid van de werkloosheid in deze stad, terecht vastgehouden. Hij heeft daarover een aantal vragen opgeworpen. Wij mogen op dit terrein inderdaad niet verzaken. Hoe ziet de groep van 70.000 Amsterdamse werklozen eruit? De heer Bruins Slot wijst er zelf al op, dat het opvallend is dat de groep werklozen in Amsterdam onderling sterk uiteenloopt. Circa 60% behoort tot de z.g. doorstromingscluster. De heer Bruins Slot wees erop, dat 55.000 werklozen in het afgelopen jaar toch weer aan de bak zijn gekomen. Markant is inderdaad, dat het cijfer 70.000 vrijwel gelijk blijft, maar dat onder de paraplu van die statistiek grote verschuivingen plaatsvinden. Die verschuivingen verlopen niet via het Gewestelijk Arbeidsbureau, maar via andere kanalen. Over dat deel van de werklozen hoeft men zich ook niet al te veel zorgen te maken. Wie ons wel zorgen baren zijn de twee andere groepen werklozen. Ongeveer 16% behoort tot de z.g. maatregelengroep; als men maar de goede maatregelen neemt - die zijn er tientallen - heeft deze groep perspectief. Ten slotte behoort 24% tot de probleemcluster. Dat is de hardnekkige, langdurige werkloosheid. Een groot aantal van de mensen uit deze groep behoort tot de migranten. Ik hoop van ganser harte, dat de nieuwe ontwikkelingen rond het Gewestelijk Arbeidsbureau en de regionalisering nieuwe perspectieven zullen bieden. Wij hebben daarvan niet al te hoge verwachtingen. Een tripartite benadering is al gauw een secretarissenbenadering. Bovendien is de regio Amsterdam ook nog eens kunstmatig doorgesneden: enerzijds Amsterdam en anderzijds de regio met een veel lagere werkloosheid en een grotere economische groei. Concreet heeft de heer Bruins Slot gevraagd, welke rol het Gewestelijk Arbeidsbureau in dezen speelt. Die rol is nogal teleurstellend. Er hebben inmiddels 3000 herori‰nteringsgesprekken plaatsgevonden. 20% van de betrokkenen is doorverwezen naar het Gewestelijk Arbeidsbureau; dat is gelijk aan het landelijke cijfer. Voor 80% wordt een oplossing gezocht in het kader van Baanvak, beroepsori‰ntatie, voorschakeling enz. De heer Bruins Slot heeft zich vervolgens met enige verbazing afgevraagd, waarom Amsterdam niet participeert in het project tijdelijke voorziening werkgelegenheid voor jongeren, het voortraject van het Jeugdwerkgarantieplan. Het antwoord op die vraag is bekend. Men is jarenlang niet bereid geweest, ook maar enig uitzicht te bieden op een blijvende baan na de proefperiode van een halfjaar. Voorts was in dat kader de marktsector geheel onbereikbaar. Inmiddels is daarin enige kentering gekomen. Amsterdam en enige andere gemeenten zijn als het ware de rivier overgestoken en men is bezig, in dit kader aan de slag te gaan. Uiteraard zijn wij bereid, in dezen ook van de gemeente Nijmegen te leren. De heer Bruins Slot heeft voorts veel aandacht besteed aan de problemen in verband met de reorganisatie. Hij heeft er terecht op gewezen, dat nog niet elke functie die de centrale stad krijgt in al haar intensiteit is uitgekristalliseerd. Ik heb al eerder gezegd, dat ook ik van mening ben dat de Gemeenteraad van Amsterdam met het takenpakket een heel zware verantwoordelijkheid krijgt en zeker niet achterover zal kunnen leunen. De heer Bruins Slot heeft een aantal randvoorwaarden aangegeven die wij moeten hanteren in het kader van het kwaliteitscontract. Ik heb mij daarbij al aangesloten. Verder heeft de heer Bruins Slot gevraagd, of het niet zinvol zou zijn, onze afstandelijke opstelling tot uitdrukking te brengen door commissies van advies en bijstand te laten voorzitten door een onafhankelijke voorziiter, geen lid van het College zijnde. Ik moet zeggen, dat ik er niet warm of koud van word. Als de heer Bruins Slot meent dat dit beter is,heb ik er geen bezwaar tegen het eens te proberen. Ik verwacht niet, dat de machinerie van de gemeente daarmee staat of valt. Ten slotte heeft de heer Bruins Slot aandacht besteed aan het onderwerp ontwikkelingssamenwerking. Amsterdam voert een anti-apartheidsbeleid. De heer Bruins Slot vroeg, hoe het staat met het voorstel dat is ingediend in het kader van de interpellatie van de heer R.H.G. van Duijn en door de Raad is aanvaard. Er wordt volop aan gewerkt. Er is niet alleen overleg met Rotterdam, maar er wordt ook overleg gevoerd in het kader van de LOTA (Lokale Overheden Tegen Apartheid). Er wordt een rapport voorbereid dat men in februari 1989 tegemoet kan zien. De heer Bruins Slot vroeg zich af, waarom er in Amsterdam geen centrum voor ontwikkelingssamenwerking is. Ook wat dat betreft zal in een rapport worden aangegeven, waarom andere wegen worden ingeslagen op het gebied van de informatievoorziening over de 110 Amsterdamse derde-wereldorganisaties. Uitgelegd wordt, waarom het weinig produktief wordt geacht, gelet op het geringe budget, een centrum voor ontwikkelingssamenwerking te hebben. Mevr. Baak heeft een heel pikant motto voor haar beschouwing gekozen: het doorbreken van taboes. Het eerste aspect dat zij aan de orde stelde was zeer belangwekkend, namelijk de samenhang van de stad en de samenhangende visie op stedebouwkundige ontwikkeling en vernieuwing. Ik kan mij haar zorg voorstellen. De heer Luijten heeft daarover vorig jaar ook heel indringend gesproken. Voorkomen moet worden, dat het hele project van de IJ-as in delen uiteenvalt en dat de samenhang verloren gaat. Voorts wordt gesproken over samenhang in het kader van een structuurplan-nieuwe-stijl. Ook ten opzichte van de stadsdeelraden is er alle reden om attent te blijven op de noodzaak van samenhang. Aan de andere kant kan die samenhang ook niet al te perfect zijn. De stad is pluriform en perfectie is de vijand van het goede. De waarschuwing van mevr. Baak is op zichzelf echter heel terecht. Mevr. Baak vroeg vervolgens, de functie van stadsbouwmeester uit de taboesfeer te halen. Dit is een van die figuren die is gesneuveld in het slagveld van de jaren zestig. Het College heeft inmiddels meer fiducie in supervisoren. Bij het IJ-oeverproject zijn twee van dergelijke supervisoren aan het werk, onder wie prof. Dijkstra, om de stedebouwkundige en architectonische aspecten te bewaken. In feite is dat wellicht een betere formule dan die van de aloude stadsbouwmeester. Een taboe zou ik het in ieder geval niet willen noemen. Ten aanzien van de geloofwaardigheid van het gemeentelijk functioneren wil mevr. Baak een ander taboe doorbreken, namelijk het taboe dat rust op het inschakelen van particuliere bedrijven bij het wegslepen van foutgeparkeerde auto's. Zij pakt mij terecht op een uitspraak die ik heb gedaan in de Commissie voor Politiezaken over het wegslepen van auto's van onverlaten die invalidenparkeerplaatsen bezetten. Mijn desbetreffende uitspraak was echter niet nieuw. Er is een afspraak in het kader van de taakstelling van de Dienst Parkeerbeheer, dat, als deze het beoogde jaarvolume niet zou halen, alsnog particuliere slepers zouden wordt ingeschakeld om de norm te halen. Het zag ernaar uit, op het moment waarop ik mijn uitspraak deed, dat de dienst ver zou achterblijven bij zijn taakstelling, maar in het laatste kwartaal heeft men het dubbele aantal gesleept en de prognose voor het jaar 1989 is - de Raad zal die binnenkort bereiken - dat men de norm van 30.000 zal halen. Daarmee is geen taboe gehandhaafd, noch doorbroken, want het taboe is er gewoonweg niet. Alleen is er is dan geen noodzaak om particuliere bedrijven in te schakelen. Mevr. Baak heeft vervolgens gesproken over modernisering van de arbeidsverhoudingen. Ik zal hierop nog afzonderlijk terugkomen als ik kom te spreken over het personeelsbeleid bij de overheid. Sprekende over werkgelegenheid, onderwijs en de zorg voor de minima houdt mevr. Baak een pleidooi om de traditie van het ontwikkelen van een grootstedelijk onderwijsbeleid in ere te houden. In het kader van de reorgansiatie van de Secretarie is een voorlopige inventarisatie gemaakt van mogelijke aandachtsgebieden op het gebied van grootstedelijk onderwijs. De stand van zaken met betrekking tot de Secretarie is de Raad bekend. Een definitief voorstel, met name over de hoofdafdeling Cultuur en Educatie, zal de Raad nog bereiken. Mevr. Baak heeft ook gesproken over het taboe dat rust op het onderwerp metro. Zij stelde, dat de fractie van D66 dit taboe wil doorbreken en een noord-zuidlijn voor de metro in haar raadsprogramma wil opnemen. Wat het College betreft gelden hier geen taboes. Ik wil echter ook niet zeggen, dat het onderwerp door het College enthousiast wordt aangezwengeld. Wij zien echter, dat die discussie ook buiten het College ontstaat. Ik wil namens het College op grote voorzichtigheid aandringen. In de jaren zestig mocht ik namens de toenmalige fractie van de PvdA woorvoerder zijn in het grote metrodebat. Ik heb mij toen voor de aanleg van de oostlijn uitgesproken. Er lagen toezeggingen over een nieuwe methode die was ontwikkeld, die een aanleg zonder al te veel overlast mogelijk zou maken. Tijdens de bouw van de oostlijn bleek weldra dat die methode niet werkte en dus moest alsnog worden overgegaan tot de klassieke methode van caissons. Dat was bovendien een van de oorzaken van de enorme kostenoverschijding. Een en ander heeft mij bijzonder huiverig gemaakt om ervan uit te gaan, dat er nieuwe methoden bestaan om zonder hinder onder de binnenstad door te gaan. Alles zou geruisloos en vlekkeloos kunnen verlopen. Als raadslid van toen kende ik geen metrotaboe, maar ik heb wel kunnen zien, hoe een volgende generatie met een probleem werd opgescheept. Als burgemeester van nu meen ik dan ook, dat wij wel heel voorzichtig moeten zijn. (De heer SARIS: Wij zouden ook heel voorzichtig kunnen beginnen met een onderzoek.) Inderdaad. Een voorzichtig en diepgaand onderzoek is bespreekbaar aan het worden. Ten aanzien van Teleport kan ik mededelen, dat de Raad binnen twee maanden een rapport zal ontvangen over de nieuwste ontwikkelingen. Over het wegnemen van knelpunten bij de PTT kan ik mededelen, dat het inhaalprogramma spectaculair is. Alleen al in Amsterdam wordt dit jaar voor 300 miljoen gulden verspijkerd. Het aantal klachten neemt af en het inhaalprogramma ligt goed op schema. Met betrekking tot de Amsterdamse Raad voor Informatica en Telecommunicatie (ARIT) heeft mevr. Baak erop gewezen, dat de gemeente een bedrag van een miljoen gulden bijdraagt. Waar blijft, aldus mevr. Baak, het bedrijfsleven? Dat is een goede vraag: waar blijft het bedrijfsleven? Dat moet helaas ook mijn antwoord zijn. Op het gebied van de cultuur heeft mevr. Baak Macchiavelli, Montesqieu, Van Mierlo enz. geciteerd, althans genoemd. Ik verwachtte ook de naam Bertens, maar die kwam niet. Mevr. Baak merkte vervolgens op, dat nieuw goed is als het progressief is, maar niet als het modernistisch is. Ik zou willen constateren, dat zij een progressief verhaal heeft gehouden. Ik kom dan ten slotte op het betoog van de heer R.H.G. van Duijn. Ik kondig nu al aan, dat de hoofdlijn van zijn betoog - de mars der dwaas- heid - wordt meegenomen in mijn slotbeschouwing over cultuur. Ik moet zeggen, dat de Trojaanse oorlog mij niet geheel helder voor de geest staat. Als ik mij goed herinner, speelde in de Trojaanse oorlog in ieder geval ook Ajax een belangrijke rol. Dat is voor mij altijd een beter voorbeeld geweest dan Cassandra en Priamus. Het heeft mij verbaasd, dat de heer Van Duijn met zoveel d‚dain spreekt over al die onervaren bestuurders in deelraden, die daardoor naar zijn mening ook niet kunnen besturen en dus blunder op blunder maken. Wat is dat nu toch voor etiket! Stadsdelen hebben de omvang van een middelgrote gemeente in Nederland. Zijn die gemeenten dan onbestuurbaar? Zitten alleen hier dan maar ervaren mensen? Was u ervaren toen u indertijd wethouder werd? (De heer R.H.G. VAN DUIJN: Nee, maar ik zat gelukkig in een heel ervaren ploeg! De middelgrote gemeenten in Nederland zijn trouwens ook niet in ‚ ‚n keer ingesteld. De stadsdeelraden komen als bij toverslag op. Dat is het verschil.) De andere gemeenten zijn ook ooit eens in ‚‚n keer ingesteld; ik verwijs naar Thorbecke. Zij werden volgens mij heel bekwaam bestuurd. (De heer R.H.G. VAN DUIJN: Zij hadden heel bescheiden bevoegdheden en nauwelijks geld.) Ik beluister in uw betoog, dat de stadsdeelraden niet goed kunnen zijn, omdat zij klein en nieuw zijn. Waar is de Roel van Duijn die spetterend opkwam voor "small is beautiful" en "macht terug aan de wijken"? U bent nu wel een routinier, maar zo kunnen wij toch niet spreken. Ook ik zie best de problemen en ik stel niet, dat alles als een mes door de boter zal gaan. Er zijn kinderziekten en niet iedereen is even competent, maar het gaat mij veel te ver, nu generaliserend te stellen dat het door gebrek aan ervaring niet goed kan gaan. (De heer R.H.G. VAN DUIJN: Ik heb niet gezegd, dat het niet goed kan gaan; ik heb erop gewezen, dat het in een geforceerd tempo gaat.) Ik zie niet in, dat het geforceerd gebeurt. Men zal toch ooit moeten beginnen. Voor zes deelraden is dat al gebeurd. Men kan toch niet stellen, dat het met de twee "starters" - Noord en Osdorp - volledig is misgegaan. (De heer R.H.G. VAN DUIJN: In Noord maakt men blunders door over de wereld uit te zwermen. In Osdorp zijn de financi‰n in de soep gelopen.) Wij kunnen gemakkelijk kritiek hebben op andermans reizen. Dat is echter niet de maatstaf waarop men Noord mag beoordelen. Ik verwijs naar het evaluatierapport. (De heer R.H.G. VAN DUIJN: Osdorp is een nog moeilijker geval. Daar zijn de financi‰n behoorlijk in het ongerede geraakt, om het vriendelijk te zeggen.) Ik ben het niet eens met uw generalisering. Natuurlijk zijn er problemen. Dat is hier echter ook het geval, met al die ervaren mensen. Wij hebben met al onze ervaring dit mooie gebouw bedacht en dat is toch ook vrij duur geworden. Vervolgens heeft de heer Van Duijn gevraagd, wat een toplocatie is. Hij stelde die vraag in het kader van een vermeende ommekeer van primaten tussen het Grondbedrijf en de Dienst Ruimtelijke Ordening. Ook daarbij is weer sprake van mythevorming. Ruimtelijke ordening heeft door de eeuwen heen altijd een primaat gehad in de stad. Het uitbreidingsplan uit de jaren '30 is structuurbepalend geweest voor Amsterdam. Amsterdam heeft een wereldreputatie op het gebied van stedebouw en planologie. Op het gebied van de architectuur zijn goede en slechte dingen tot stand gekomen, maar op het gebied van de stedebouw hebben wij echt een wereldreputatie en een apparaat waarop wij trots kunnen zijn. Die naam zal Amsterdam houden, hoe wij het nieuwe federatieve verband ook gaan invullen. Bovendien is de Raad er zelf bij. (De heer R.H.G. VAN DUIJN: Waarom wordt dan niet de directeur van de Dienst Ruimtelijke Ordening aan het hoofd van de nieuwe federatie gesteld, maar de directeur van het Grondbedrijf? Dat drukt naar mijn mening toch wel iets uit.) Dat moeten wij dan maar bespreken als de benoemingen aan de orde zijn. Het heeft niets te maken met het primaat van de ene discipline boven de andere. De heer Van Duijn verbindt vervolgens mijn lot, voor zover hij dat in het kader van mijn herbenoeming in de hand heeft, aan de gang van zaken met de verzuringsnotitie. Als dat de enige factor is, ben ik niet erg gerust op mijn herbenoeming. De bedoelde notitie is er en is ook in het College aan de orde geweest. Er wordt nu advies uitgebracht door allerlei afdelingen en portefeuillehouders om er een nader beleidsprogramma uit te destilleren. Ik weet niet, of wij het allemaal halen voor mijn herbenoeming en ik weet niet eens, of ik het wel moet hopen. De notitie is in ieder geval onderweg. Ten aanzien van de andere voorstellen die volgens de heer Van Duijn niet zijn uitgevoerd heeft mij het bericht bereikt, dat de commissie van advies en bijstand in overgrote meerderheid van mening is, dat die voorstellen wel degelijk zijn uitgevoerd. Ik wil aan het slot van mijn betoog nog iets zeggen over het personeelsbeleid en het bestuurlijke klimaat in de stad. Alle sprekers hebben hun bezorgdheid tot uitdrukking gebracht over het personeelsbeleid in het kader van de reorganisatie. De heer Bruins Slot maakte zich grote zorgen over het sociale aspect van het gemeentelijke werkgeverschap. Hij meent, dat dit aspect onvoldoende uit de verf komt. Mevr. Baak vroeg zich af, of er een voldoende vertrouwensbasis is voor de reorganisatie. Mevr. De Waart zei het subtieler, maar verwees naar de operatie VONK in Groningen, waarbij veel aandacht werd geschonken aan de motivatie van ambtenaren en de verandering van de cultuur. De heer Luijten sprak ook over de noodzaak van het motiveren van ambtenaren en de heer Saris stelde, dat het College een grote storm verwacht, maar dat het vergeet erbij te vermelden, dat het wel zelf de windmachine aanzet. Ik merk op, dat wij de signalen die in dit debat zijn gegeven uiteraard heel goed verstaan. De heer Bruins Slot vroeg zich af, wat wij hiermee doen. Het gaat niet aan, aldus de heer Bruins Slot, over een onderwerp als dit populistische opmerkingen te maken; dat heeft niemand dan ook gedaan. Een reorganisatie van zo grote omvang roept uiteraard zeer veel weerstanden op. Men kan die weerstanden zelf ook bedenken. Ik noem bij voorbeeld het taalgebruik rond zo'n reorganisatie. Dat is bepaald niet inspirerend. Wij spreken van een nul-plusmodel, van clustertrekkers, van overgangscapaciteit, van een schone lei met romp- en plustaken enz. Daarmee krijgt men de mensen niet gemakkelijk mee. Wij kwantificeren, normeren, flankeren en hanteren ijkpunten. Uiteindelijk echter zullen er toch keuzen moeten worden gedaan, die onvermijdelijk soms een arbitrair karakter hebben. Een reorganisatie roept nu eenmaal noodgedwongen enorme weerstanden op. Ik noemde al eerder het rapport- Vonhoff, waarmee ik in een andere functie veel te maken heb gehad. Ik lees u een passage voor uit een samenvatting van het rapport: "Hoe groot is het reorganiserend vermogen van de overheid? Dat is buitengewoon gering, omdat daarbij zowel politieke als bureaucratische weerstanden tegen veranderingen, die elkaar overigens wederzijds versterken, moeten worden overwonnen. Deze weerstanden zullen vari‰ren met de ingrijpendheid van de voorgestelde veranderingen en de fasen van het veranderingsproces." Er zijn dikke boeken geschreven over de weerbarstigheid in dezen. E‚n ding is echter wel zeker: als het politieke draagvlak ontbreekt, lukt het niet. Als het politieke draagvlak er wel is, lukt het wel; dan is het een onomkeerbaar proces. Als wij kijken naar het tamelijk ingrijpende veranderingsproces bij de Politie kunnen wij vaststellen, dat er vergeleken met drie jaar geleden wat de motivatie betreft sprake is van onomkeerbaarheid, doordat de Raad als ‚‚n man achter het proces heeft gestaan. Nu blijkt daar, hoeveel leuker het is, oog in oog met de burger, cli‰ntgericht, in een wijkteam op straat te werken. Dat is veel leuker dan ver weg van de burger te achter een bureau functioneren. Tegen die achtergrond meen ik dan ook, dat het personeelsbeleid van de gemeente heel duidelijk moet zijn en kan zijn. Het is een onomkeerbaar proces, maar er is een inspanningsverplichting om geen gedwongen ontslagen teweeg te brengen. Het verleden heeft bewezen, dat wij die inspanningsverplichting kunnen waarmaken. Bij de 1000 arbeidsplaatsen die in de afgelopen jaren zijn verdwenen zijn er slechts 42 ontslagen gevallen en voor een deel is dat nog in goed overleg gebeurd. In het College is juist een nieuwe beleidsnota aan de orde geweest over nieuwe impulsen voor een herplaatsingsbeleid; een intensivering en verbreding. Voorts heeft het College een nota over het flankerend beleid in al zijn aspecten aanvaard. Ook gezien vanuit het sociale aspect van de werkgeversrol van de overheid is het personeelsbeleid mijns inziens behoorlijk onderbouwd. In de nota over het flankerend beleid wordt gesproken over maatwerk, gericht op het individuele belang van de individuele werknemer. Aan de andere kant moet er natuurlijk worden onderhandeld - er is een Georganiseerd Overleg - want er zijn weerstanden. Wij moeten echter door die zure appel heen bijten. 1989 mag geen verloren jaar zijn; integendeel, het zal een moeilijk, maar buitengewoon beslissend jaar zijn. Dan kom ik nu op het bestuurlijke klimaat. Mevr. De Waart sprak over een gevecht met de hele stad. Ik heb daarbij al een kanttekening geplaatst. Er zijn perioden in onze stedelijke geschiedenis geweest - in de jaren '70 en aan het begin van de jaren '80 - dat dit nog heel wat letterlijker en heel wat erger het geval was. Het ging echter om een waarschuwing van mevr. De Waart. De heer Luijten sprak uiterst ingehouden over een gebrek aan maatschappelijk instinct en meende, dat bij enkele wethouders soms een gevoel voor communicatie en timing ontbreeekt. De heer Saris - eveneens buitengewoon prudent over dit delicate onderwerp - houdt het op een formulering als "men komt wel de kritiek tegen, dat het College autoritair en arrogant zou zijn." Met andere woorden, de heer Saris vindt dat niet, maar kwam die kritiek tegen. De heer Bruins Slot spreekt in diplomatiek taalgebruik over de antennefunctie: het gevaar dreigt, dat wij de aan ons toevertrouwde signalen te weinig aandacht geven. Mevr. Baak had het over weerstanden die soms worden opgeroepen. Slechts de heer Van Duijn trekt zijn sporen zonder enige terughoudendheid en spreekt over "de mars der dwaasheid"; hoe ook geformuleerd, alle signalen gaan in dezelfde richting en waar rook is is vuur, dus hij gaat ervan uit dat er iets aan de hand is.Ik wil daarover het volgende zeggen. Er is een vloeiende overgang van besluitvaardigheid naar arrogantie. Men verwacht besluitvaardigheid van het College, zoals de heer Luijten benadrukte. De conclusie van een bijeenkomst in De Balie luidde, dat het College eerst moet luisteren en dan weten, in die volgorde. Als wij die zouden aanhouden, kunnen wij wachten op de bijeenkomst in De Balie die zal cumuleren in het verwijt, dat het gemeentebestuur geen visie heeft. Dat verwijt zou dan ook terecht zijn. Ik wil er maar mee zeggen, zonder te bagatelliseren, dat het vloeiende begrippen zijn. Er is er een tijd geweest in het gemeentebestuur van Amsterdam, dat het College besluiteloos werd genoemd. Er waren grote fracties die tot op het bot verdeeld waren. De koers was dan ook niet altijd even rechtlijnig. Er was geen fractiediscipline en er werd nog gestemd op de wijze die de heer Van Duijn graag ziet. In de stad heerste toen groot onbehagen en er was echt sprake van een gevecht van het gemeentebestuur tegen alles en iedereen. Het beeld is dus niet zo zwart-wit, dat besluitvaardigheid gelijk staat aan arrogantie en besluiteloosheid niet tot onbehagen leidt. Soms is rechtlijnigheid en doortastendheid, tot op het arrogante af, niet te vermijden. Een beleid moet consistent zijn. Het gemeentebestuur is onderhandelingspartner met derden en dan kan het moeilijk aankomen met het argument, dat er een bijeenkomst was in De Balie en dat het vervolgens maar is omgegaan. Een wrang voorbeeld is Blaka Watra. Alle procedures zullen naar verwachting in februari zijn afgewikkeld, zodat het in maart open kan. Aannemende dat wij die procedures winnen is het toch een feit, dat het een halfjaar eerder open had kunnen zijn en eigenlijk had moeten zijn. Niemand in de Raad zal het College van arrogantie betichten omdat het zich van deze tegenstand niets aantrekt. In het kader van het ge‹ntegreerde drugsbeleid moet er iets worden gedaan aan de opvang van drugsverslaafden. Iedereen kent de ellende van de voorgeschiedenis en daaruit blijkt, dat het soms onvermijdelijk is rechtlijnig en, zeker, arrogant door de tegenstand heen te breken. Besluitvaardigheid gaat soms dus over in arrogantie, hoewel het streven er natuurlijk op gericht is, besluitvaardig te zijn zonder in arrogantie te vervallen. Niettemin is er een groot gevaar van verstarring en wijsneuzigheid en zijn conflicten niet altijd te vermijden. Zoals professor Kleerekooper opmerkte: "Het algemeen belang bestaat niet." Dat is juist. Amsterdam is een smeltkroes en wij kunnen het niet iedereen naar de zin maken.     Er moeten keuzen worden gedaan en wat de een noemt arrogant noemt, noemt de ander besluitvaardig. De signalen moeten echter wel worden opgevangen. Als die signalen serieus zijn, is het de functie van de Raad die tot zijn eigendom te maken. Ik wijs in dit verband ook op de werkzaamheden van de CIPA, waarbij niet alleen deftige gespreksgroepen zijn uitgenodigd. Heel nadrukkelijk is in de besluitvormingsstructuur ook een forum over ruimtelijke vernieuwing ingebouwd, waarin ook plaats moet zijn voor kritiek uit de inspraak. De uitnodiging die wij gistermiddag van De Balie ontvingen zullen wij overigens vanzelfsprekend aanvaarden, maar nogmaals, verstarring moeten wij voorkomen. Dan kom ik nu bij de relatie tussen Raad en College naar aanleiding van het betoog van mevr. De Waart. Kan zij aangeven hoe zij de toekomst ziet? Vindt zij dat wij monistisch met elkaar moeten omgaan of dualistisch? (Mevr. DE WAART-BAKKER: U moet mij wel serieus nemen. Ik heb gesproken over een manier van besluitvorming die soms wat hardvochtig op de stad overkomt. Ik vind rechtlijnigheid toch nog wel iets anders dan arrogantie. Ik heb ervoor gepleit, alles wat zorgvuldiger te laten verlopen en het bestuur tot meer luisteren aangezet. Wij begrijpen, dat veel besluiten voortkomen uit ons programakkoord. Dat sluit niet uit, mensen met goede idee‰n meer bij de besluitvorming te betrekken. De manier waarop in Rotterdam de commissies van advies en bijstand bij de besluitvorming worden betrokken hebt u helemaal weggewuifd, maar daarop komen wij morgen wellicht nog terug. In ieder geval gaat het mij nu om een grotere zorgvuldigheid en een grotere bereidheid tot dialoog.) In uw betoog hebt u gezegd, dat de Raad meer op afstand moet besturen. (Mevr. DE WAART-BAKKER: Toen had ik het over managementcontracten. Dan gaat het om de vraag, hoe in het kader van de dienstverlening wordt omgegaan met de diensten en bedrijven.) U hebt terecht aandacht besteed aan het bestuurlijke klimaat in de stad en gezegd, dat dit ook uw fractie aangaat. Dat gaat uw fractie inderdaad door de jaren heen al aan en daarbij hebben wij allerlei modellen gezien, zowel monistische als dualistische. (Mevr. DE WAART-BAKKER: Ik heb ook gezegd, dat vooral de wethouders het gezicht van de gemeente bepalen en zij hebben dan ook een andere functie dan de fracties.) Waarom is dat zo? Waarom bepaalt de Raad niet het gezicht? (Mevr. DE WAART-BAKKER: Omdat de functies verschillen. De Raad bepaalt de doelstellingen van het beleid en het College de uitvoering.) Dan stel ik u toch de vraag, hoe u dat wilt invullen. De strekking van uw betoog is, dat de Raad de signalen uit de stad moet kunnen vertalen. Welnu, wat let u?(De heer SARIS: Dat doet de Raad ook op bepaalde momenten en het is enigszins verbazingwekkend, dat u niet ingaat op wat wij daarover hebben gezegd. Wij hebben de zwarte donderdag genoemd. Naar aanleiding van brieven van de VVD en het LA had het College maanden geleden al kunnen weten, dat er op een heel belangrijk beleidspunt iets schort aan de relatie tussen de Raad en het College. Het signaal daarvan uitte zich in kritiek op de gang van zaken rond de planvorming voor de IJ-oevers. Met die signalen heeft het College weinig gedaan. Dat is niet alleen een kwestie van rechtlijnigheid, maar ook van onderschatting van de betekenis van de Raad. Dan gaat er op een pijnlijk moment dus iets mis.) Ik heb een grote lap papier voor mij liggen met data waarop de Raad over de CIPA is ge‹nformeerd. Ik zal dat nu niet allemaal voorlezen, maar ik ben aanwezig geweest bij de eerste gemeenschappelijke vergadering over de CIPA-benadering, inclusief het IJ-oeverproject. Niettemin constateer ik met u, dat er een zwarte donderdag is geweest. Ik meen, dat wij wat dat betreft allemaal de hand in eigen boezem moeten steken. Het gaat niet aan, dat het College de Raad, of de Raad het College daarvan een verwijt maakt. (De heer SARIS: In een brief hebben twee fracties uit de Raad u met een een tussenpoos van enige maanden medegedeeld, dat de positie van de Gemeenteraad in de ontwikkeling van de IJ-oevers niet goed is geregeld. Daarop hebben wij geen behoorlijke reactie ontvangen.) Daarop hebt u wel antwoord gehad en dat is besproken in een gezamenlijke commissievergadering. Daarover was u niet tevreden. (De heer SARIS: Precies, dat was die bewuste vergadering. Bij die ontevredenheid hebben zich nog meer partijen aangesloten.) Wij hoeven uw onvrede over de brief nu niet te herhalen. (De heer SARIS: Daar gaat het mij nu ook niet om. Het gaat om het verschijnsel dat zich op dit moment voordoet. Daaruit blijkt, dat raadsbreed wordt gevreesd dat er op een bepaald moment iets mis gaat in de verhouding tussen College en Raad. U wuift dat weg door te zeggen dat iedereen maar zijn eigen verantwoordelijkheid daarvoor moet nemen, maar het punt is, dat dit op een bepaald moment niet meer kan. Dan moet het College zich buigen over de vraag, wat er op het punt van de planvorming moet veranderen in de verhouding met de Raad. Als dat niet serieus wordt genomen, komen het beleid en de beeldvorming van de stad in gevaar.) (De heer LUIJTEN: U zegt terecht, dat de brief op die beruchte zwarte donderdag op de agenda voor de commissievergadering stond. Omdat daarin met de Raad wordt omgegaan op een wijze die mij niet bevalt, heb ik in overleg met andere fractievoorzitters verzocht, die brief te agenderen voor de raadsvergadering. Dan moeten wij er hier maar over spreken.) Ik geloof inderdaad, dat er een groot communicatieprobleem tussen het College en de Raad is ontstaan. Iedereen heeft daarover zijn eigen gedachten, maar het probleem ligt er en het richt schade aan. Dat wil ik niet ontkennen. Ik stem er dan ook mee in, dat daarover aan de hand van de brief van het College in de Raad wordt gesproken. Het is mij persoonlijk overigens niet duidelijk, waarom uitgerekend over dit punt zo'n probleem is ontstaan. Als Voorzitter van de Raad ben ik echter verantwoordelijk voor de verhoudingtussen het College en de hele Raad. Ter voorbereiding van die vergadering ben ik dan ook bereid, nog eens afzonderlijk met u te spreken over de achtergronden van de wrevel die hierover is ontstaan. Ik had het in mijn betoog echter niet zozeer over problemen tussen Raad en College onderling, maar tussen Raad en College te zamen enerzijds en de stad anderzijds. Dat was ook de kern van de opmerkingen die de woordvoerders hebben gemaakt. Wat dat betreft is er wel degelijk sprake van een gezamenlijke verantwoordelikheid en dat heeft te maken met de wijze waarop de partijen afzonderlijk tegen dat probleem aankijken. Blijkbaar wordt het niet op prijs gesteld als ik daarover op mijn beurt vragen stel. Ik zal die dan ook niet herhalen, al leeft die vraag wel bij mij. De verhalen over arrogantie aanhorende denk ik onwillekeurig terug aan de problemen in de jaren '60, toen ik daar in een andere positie tegen aanliep. Als de geschiedenis zich in dat opzicht herhaalt, moeten wij wel geweldig op onze tellen passen. Ik bagatelliseer het probleem absoluut niet en ik wens er dan ook los van enige partijgebondenheid op in te gaan. Ik wil namelijk geen herhaling van de situatie uit de jaren '60 en wij moeten daarom lering trekken uit die periode. Vast staat evenwel, dat die geschiedenis zich, dankzij drie verworvenheden die voortkomen uit de jaren '60, niet gemakkelijk zal herhalen. Die verworvenheden spelen een grote rol in ons besluitvormingsproces en zijn op zichzelf weer aanleiding tot conflicten, maar dat is pure winst. Ik noem het beginsel van openbaarheid en openheid; een beginsel dat niemand ons kan afnemen en waarmee niemand kan sjoemelen. Verder de totstandkoming van inspraak. Daarover wordt misschien wat bagatelliserend gedaan, wat overigens nooit heeft ingehouden, dat de insprekers het voor het zeggen hebben. Op zichzelf kan dat aanleiding zijn tot nieuwe spanningen, maar als instrument is het niet meer weg te denken. Ten slotte is er de medezeggenschap van het overheidspersoneel, waarvan in de jaren '60 absoluut geen sprake was en die nu volop een stempel op alles drukt. Dat zijn drie verworvenheden die niet meer kapot kunnen en die ons misschien zullen behoeden voor een herhaling van wat er toen is gebeurd.   De discussie wordt geschorst.   De vergadering wordt om 22.50 uur geschorst tot de volgende middag 13 uur.

---

---